Түүхийн дурсгалт газар болох Байшинтийн хийдийг дахин сэргээлээ

Бурхны томоохон төв суурин байсан гэгддэг Байшинтын хийдийг нутгийн иргэд дахин сэргээлээ. Сүхбаатар аймгийн Баяндэлгэр сумын нутагт орших тус хийд нь 1930-аад оны их хэлмэгдүүлэлтийн үед өртөж нурсан билээ. Тэгвэл хийдийг сэргээх ажлыг тус нутгийн Н.Давхайн үр хүүхдүүд болон Идга дацангийн унзад лам Д.Амарсайхан нар явуулж цаашид бурхан номын үйлийг үргэлжлүүлэн хурахаар ажиллаж байна.

Байшинтийн хийд нь Сүхбаатар аймгийн хуучнаар Хонгор сумын нутагт тэнгэр тэтгэсний зургадугаар он буюу 1741 онд анх суурь нь тавигдсан түүхтэй. Дарьганга хошууны 13 хийдийн хамгийн том гол сүм байсан бөгөөд байнга ном хурдаг 400-500 лам, 1000 шавьтай байсан гэдэг.

Хийдийн анхны суваргыг бүтээн байгуулахад Н.Давхайн үр хүүхдүүд гар бие оролцсон байдаг учир ийнхүү дахин сэргээн босгох ажиллагааг явуулж байгаа аж. Ийнхүү Н.Давхайн хүүхдүүдтэй ярилцаж, тодруулснаа хүргэе
 “Өвөөгийнхөө бүтээн байгуулахад туслалцаж байсан түүхийн чухал, үнэ цэнтэй газрыг дахин сэргээн босгосондоо маш их баяртай байна. Монгол орон минь уудам. Өөр ингэж нурсан түүхийн дурсгалт газрууд олон байдаг байх. Монголын минь түүхийг шингээж буй үнэ цэнтэй газрууд Байшинтын хийдийн адил дахин сэргэн босоосой гэж хүсэж, ерөөж байна” хэмээн нулимсаа барьж ядан ярьлаа.
 Хийдийг сэргээн босгох ажилд олон зуун хүн ирж хадаг сүү өргөн барьж нээлтэнд оролцлоо. Ном хурах бүрт гараа хавсарч, нүдээ анин, амандаа ямар нэг зүйлийг тасралтгүй хэлж байхыг харвал тэдний чин сэтгэлээсээ хүрэлцэн ирж оролцсныг харуулах гэлтэй.

Товч түүхээс
Их хэлмэгдүүлэлтийн үед устаж үгүй болсны дараа шинээр нүүдэллэн ирж суурьшсан дивиз нь “Байшинтын дивиз” нэрээр түүхэнд үлдсэн байдаг. 1937 онд тус дивизэд гэдэсний халдварт өвчин гарч хэдэн зуун цэрэг цаг бусаар өнгөрсөн байна. Нас барсан цэргүүдийг эхлээд үхэр тэргээр зөөвөрлөн Ухаа овоотын баруун урд энгэрт нүх ухаж оршуулдаг байснаа сүүлдээ гуу жалганд бөөнөөр нь ил задгай тавьдаг болжээ. Үүнээс хойш намхан бор толгодыг “982-ын энгэр” хэмээн нэрлэх болжээ. Анх сонин сэтгүүлийн 1990-ээд оны дугааруудад “Байшинтын долоодугаар дивиз”-ийн цэргийн үхлийн тухай хэд хэдэн материал нийтлэгдэж, цэргийн алба хааж байсан ахмад дайчдын ярилцлага гарснаар 60 гаруй жилийн тэртээх олныг хамарсан эмгэнэлт үйл явдал түмэнд ил болсон байна.