БАРИМТ: П.Цагааны “Ачит-Ихт” Эрдэнэтийн овоолгоос 1 ИХ НАЯД 360 ТЭРБУМЫГ олсон ч ердөө 24 тэрбумыг татварт ТӨЛЖЭЭ

Зэсийн эрэлт жилээс жилд нэмэгдэж, оргил үедээ хүрч буй энэ үед монголчууд бид бүх л нөөц, боломжоо ашиглаж, эдийн засагтаа дэм болох учиртай. Гэтэл “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ жилд 100-150 тэрбум төгрөг болох боломжоосоо, баялгаасаа хардлага төрүүлэм байдлаар татгалзсаар байгаа нь анхаарал татаж байна.

Одоогоос 10 орчим жилийн өмнө “Ачит-Ихт” гэх компани Эрдэнэт үйлдвэрийн технологид тохирохгүй хүдрийн овоолгоос катодын зэс гаргаж эхэлсэн байдаг.

Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга асан П.Цагааны гэр бүл эзэмшдэг тус компани энэ хугацаанд 400 сая доллар буюу нэг их наяд 360 тэрбумын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж, өндөр ашигтай ажиллажээ.

Гэтэл Эрдэнэт үйлдвэр ТӨҮГ тус компанид овоолгоо өгч, газар талбайгаа ашиглуулж, ажиллах бүх боломжоор нь хангачихаад “хоосон” хоцорч байгаа нь хачирхалтай.

Үндсэндээ, ядууралд нэрвэгдсэн ардын ачааг хөнгөлөх учиртай дээрх их хэмжээний мөнгийг анхнаасаа хэн гэгч лоббидож, ямар эрх ашгаар ийм нөхцөл байдалд хүрснийг дор ТАЙЛБАРЛАЯ.

“Ачит-Ихт”-ийн их наядаар хэмжигдэх орлого буюу ард түмний АЛДАГДСАН боломж

”Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ 1978 оноос эхлэн исэлдсэн болон бага буюу ядуу агуулгатай зэсийн хүдрийн овоолго үүсгэж эхэлсэн байдаг.

Өнгөрсөн жилийн нэгдүгээр сарын байдлаар исэлдсэн болон бага агуулгатай зэсийн хүдрийн 10 овоолго бий бөгөөд Эрдэнэт үйлдвэрийн нөөц баялгийн балансад бүртгэлтэй байдаг аж.

Тиймээс овоолго үүсгэхэд гарсан зардлыг тогтмол үйлдвэрлэлийн зардалд бүртгэсээр ирсэн байна. Дээрх овоолгууд бий болоход өнөөдрийн ханшаар 500 сая ам.доллар буюу их наяд 720 тэрбум /1.720.500.000.000/ төгрөгийн зардал гарсан баримтыг та бүхэнд хүргэж байна.

2010 онд "Эрдэнэт үйлдвэр" XXК болон Ачит-Ихт ХХК-ийн хооронд зэс боловсруулах үйлдвэр барих гэрээ байгуулж, хувь эзэмшлийг 34/66 хувиар тогтоосон байна.

Улмаар "Ачит-Ихт" ХХК-ийн катодын зэсийн үйлдвэр 2014 онд ашиглалтад оржээ. Дараа жил нь буюу 2015 онд Ачит-Ихт ХХК-д хувь эзэмших шаардлагагүй гэж үзэж, "Эрдэнэт үйлдвэр" ХХК-ийн балансын бус хүдрийн овоолгыг тус компанийн үйлдвэрт 20 жилийн хугацаанд ашиглуулахаар болсон аж.

“Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ ийнхүү “хачирхалтайгаар” 34 хувийг нь эзэмшихээс татгалзсан “Ачит-Ихт” компани одоогийн байдлаар 84.000 тонн катодын зэс үйлдвэрлэж, 400 сая ам доллар буюу өнөөдрийн ханшаар нэг их наяд 360 орчим тэрбум төгрөгийн борлуулалт хийснийг дараах баримтаас харж болно.

Ингэж их ашигтай ажилласан атлаа АМНАТ буюу Ашигт малтмал ашигласны төлбөрт 24 орчим тэрбум төгрөг буюу ердөө 1.7 хувийн татвар төлсөн байх аж. Мөрдөгдөж буй хуулиар АМНАТ 10-15 хувийг төлөх ёстой. Гэтэл энэ нь таван хувьд ч хүрэхгүй байгаа юм.

Өөр нэг ноцтой гэж болохуйц зүйл нь “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ эзэмших учиртай 34 хувийн асуудал. Хэрэв 34 хувиа эзэмшсэн бол дээр дурдсан борлуулалт, ашгийн 1/3 нь “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-т ногдох ёстой байв. Засийн үнэ өндөр тогтсон одоогийн байдлаар тооцож үзвэл жилд 100-150 тэрбум төгрөгийн орлого олох байв.

Товчхондоо, “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ хувийн компанид овоолгоо өгөөд, газар талбайгаа ашиглуулаад “хоосон” хоцрох гэрээ хийж, түүнийгээ үг дуугүй дагаж буй нь гайхмаар, бас хардмаар асуудал мөнөөсөө мөн.

“Ачит-Ихт”-ийн лобби ба Ц.Элбэгдоржийн нөлөө

Уг нь “Эрдэнэт үйлдвэр" ХXК өөрөө исэлдсэн болон ядуу агуулгатай хүдрийн овоолгоо ашиглах чиглэлээр судалгаа туршилт, эрэл хайгуул хийсээр ирсэн байдаг. Энэ хүрээндээ багагүй зардал гаргаж, гадны туршлагатай нэр хүнд бүхий компаниудтай хамтарч, амжилттай ч байсан мэдээлэл бий.

Гэсэн ч нэр бүхий улстөрчдийн лобби, эрх ашиг явсаар өнөөдөрт хүрснийг учир хүмүүс хэлдэг юм билээ.

Тухайлбал, “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ 34 хувиасаа татгалзахад тухайн үед Ерөнхийлөгч байсан Ц.Элбэгдоржийн нөлөө их байсан талаархи мэдээллүүд хөвөрдөг. Тэрбээр “Ачит Ихт” ХХК-ийн асуудал дээр Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга асан П.Цагааныг бүх л талаар дэмжсэн гэгддэг.

“Ачит-Ихт”-ийн 34 хувиас татгалзсан ”хэргийн эзэн” “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийн захирал асан Ц.Даваацэрэнг эрүүгийн хэрэгт татан багагүй хугацаанд хуулийн байгууллагаас шалгаж байв. Гэвч хэрэг яасан нь тодорхойгүй замхарсан байдаг.

Үүний дараа 2020 оны хоёрдугаар сард Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газраас “Ачит Ихт” ХХК-тай одоогийн ашиглаж буй овоолгын ашиглалтын болон тус компанийн 34 хувийн эзэмшлийг сэргээх талаар хэлцэл хийж, “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын эрх ашигт нийцсэн тохиролцоонд хүрсэн тохиолдолд “Хамтын ажиллагаа”-ны гэрээг шинэчлэн байгуулах асуудлыг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлж, шийдвэрлүүлэх нь зүйтэй” гэсэн шийдвэр гаргасан. Харамсалтай нь ажил хэрэг болж чадаагүй байдаг.

Үндсэндээ, овоолгын ашиглалтаас эрдэнэтчүүд ямар ашиг шим хүртэх, өнгөрсөн хугацаанд үүссэн хохирол, алдагдсан боломжийг хэрхэх асуудлыг бид холбогдох албан тушаалтнуудаас тодруулж, цувралаар хүргэх болно.