Хошин урлагт шинэчлэл хэрэгтэй байна

Аливаа юм үе, үеэрээ байдаг гэдэг. Хошин шогийнхны нэгэн үе дуусчээ. Баяр наадмаар телевизийн суваг бүрийг эзэгнэсэн хошин урлагийн хамтлаг, продакшнуудын тоглолтыг үзээд ийм бодол төрөв.  Сэтгэмж, логик муутай, “Нүүр амаа үрчилзүүлэхээс өөр жүжиглэлтгүй”, “Хэлээ зажилж, урд хойно нь оруулж ярихаас өөр шидгүй”, “Митражийг нэмэгдүүлэх гэж ядсан”  гээд өмнө нь сонсож байсан байсан шүүмжлэлүүд бүгд үнэхээр үнэн байдаг юм байна. Бас “Үзүүлбэрийнхээ талд нь дуу дуулдаг” гэж шүүмжлэгддэг байсан нөхдүүд үзүүлбэр биш, нэвтрүүлэгт орохоороо талд нь маазарч инээлддэг болж.  

Жендер, хүний эрхийн мэдрэмж 0. Бүр нэн даруй эмчлэхээс өөр аргагүй өвчин болчихжээ. Жүжигчид зар сурталчилгаа гэж гүйсээр байгаад ард түмэндээ “Оюуны талх” бэлтгэх үүргээ умартчихсан байна. Уран бүтээлдээ "Цаашдаа үлдэнэ, миний нэр гарна" гэж хандах нь цөөрсөн санагдлаа.   

Толгой ажиллаж байж хөгждөг, ажиллахгүй бол мөхдөг. Энэ утгаар нь авч үзвэл хошин урлаг мөхөл рүүгээ явж байна. Хошин шогийн тоглолт үзчихээд “Хэрэггүй үзлээ” гэж гарч ирэх хүмүүсийн тоо нэмэгдсээр байгаагийн учрыг ч олж харлаа. Жүжигчид мөнгөнд хэт шуначихжээ. Нэг телевиз утасдаад “Тийм нэг зохиомж бэлдээд өгөөч ээ” гэдэг, “Ок, хэдэн минут юм” гэж л асуудаг юм шиг байгаа юм. Хагас цагийн тоглолтын эхлэл төгсгөлийн титр яваад 2-3 минутыг нь авчихаж байгаа юм. Заримдаа 5 минут ч хүрнэ. Цаана нь дуу дэвсээд аргална. За тэгээд мьюзикл маягаар харилцан дуулуулаад л нэг зохиомж маягтай болгоод хэдэн цаасыг нь авдаг болж. 

60-70-аад оны авьяас билэг нь халгиж цалгисан тэр авьяаслаг хөгжимчид, яруу найрагчид, дуучдын бүтээлээс муухайгаар хэлбэл, хулгай хийж гэдсээ тэжээж байгаа юм шүү дээ. Хүн ямар ч үйлчилгээг мэргэжлийн хүнээс нь авахыг хүсдэг. Тухайлбал, эмчээс татгалзаад  сувилагч юм уу асрагчаар мэс засал хийлгэдэг тэнэг хүн байхгүй. Гэтэл ичих ч үгүй, хошин шогийн тоглолт үзэх гэж очсон үзэгчдийн өмнө дуулж бүжиглэсээр байгаад гаргачихаж байсан ч тохиолдол бий. Яаж ч бодсон жүжигчин хүн дуучин хүнээс илүү дууллна гэж байхгүй. Бас яаж ч хичээгээд бүжиглэх чадвараар мэргэжлийн бүжигчнийг гүйцэхгүй. Тэдэн шиг төвшинд  дуулдаг, бүжиглэдэг хүмүүс монголоор дүүрэн байгаа гэдгийг хошин урлагийн жүжигчид өөрсдөө эхлээд нэг саначих хэрэгтэй.

Тэдний өнөө маргаашийг аргацаасан, ядуу сэтгэсэн тоглолт ард түмний тархийг ядууруулж байна. Шуудхан хэлэхэд доромжилж байна шүү дээ. “Энэ зэрэгт сэтгэж чадахгүй зөндөө хүн байгаа юм чинь амаа ангайгаад л үзэж таарна”, “Биднийг таалахгүй хүн байгаа ч таалах нь бас байж л байгаа” гэх мэтээр өөрсдийгөө хуурмааргүй байна, жүжигчид ээ. Би ямар мэргэжлийн шүүмжлэгч биш, гэхдээ үнэхээр үзэхээс дургүй хүрээд байна шүү дээ. Үзмээр байна, элгээ хөштөл инээмээр байна, гэтэл инээлгэж чадах үзүүлбэр алга. Өөрөө юу ч чадахгүй байж бусдыг шүүмжилсэн ямар өчүүхэн амьтан болохыг минь үзүүлээд ч хамаагүй, хамгийн гол нь намайг инээлгээд орхи.  

“Шинэ үе” продакшнд Амбий, Бооёо, Хүрлээ гурав байхдаа ямар сайхан амьдралтай, ухаарал нэвт шингэсэн, хөнгөн гэгэлзүүлсэн олон янзын амттай инээдээр үзэгчдийг дайлдаг байлаа. Сэтгэлээ шингээж хийдэг байсан учраас ийм болж байсан байх гэж санагддаг. Харин одоо бол шуудхан хэлэхэд монополь тогтоно гэдэг л болж байх шиг байна. 

Эхнэр хүүхэдтэйгээ гадагш гаръя аа, МҮЭСТО, СТӨ, Бөхийн өргөө, ЮүБи Паласыг өмчлөөд авчихсан. Гэртээ аль ойрхон байгаа театрт нь очоод үзэхээс өөр сонголтгүй шахам бүгд ижилхэн тоглолтууд. Гэртээ сууя аа, суваг бүрээр өнөө хэд.  

Жижигхэн зохиомж, мьюзиклийн зохиолыг мэргэжлийн хөгжмийн зохиолч, яруу найрагч, зохиолч хүн бичдэг, тэрийг нь мэргэжлийн хүн найруулдаг. Жүжигчид бол муухай хэлэхэд роботууд гэдэг ойлголт дэлхий нийтэд бий. Мэргэжлийн хуваарь хэрэгжиж, тэр ч учраас бүтээл чанартай болдог. Тэгвэл манайд зохиолчид өгөх хэдэн цаасандаа “татганадаг” юм уу, аль эсвэл "Үзэгчдэд цуйван ч, өгсөн жонхуу ч өгсөн адилхан" гэж боддог юм уу, нэг л онцгүй юмнууд байх юм. 

СУИС-ыг төгсч байгаа чадварлаг залуучууд байвал яг одоо хошин урлагийн салбарт орон зай байна шүү. Үзэгчид яг одоо байгаа хамтлаг продакшнуудаас уйдчихаад байна. Ажил мэргэжлийн дөртэй болчихсон, одоохондоо хамтлаг продакшнуудад харьяалагдаж яваа залуучуудад хэлэхэд, биеэ даасан нь дээр. Энэ янзаараа явахгүй ээ. Ард түмнийг тэнэг болгосны төлөө гээд шийтгэлтэй бивш, зарим нэг нь явж л байхаас, харин залуучууд та бүхэн загварчлагдчих вий л гэж айх юм. Тэгвэл та нарын тоглолтыг хэн ч үзэхгүй шд. 

Аль ч улсад хошин урлаг байдаг. Гэхдээ баар, цэнгээний газруудад л байхаас манайх шиг төв телевизийн дэлгэцийг өдөр бүр эзэгнэдэггүй л гэнэ лээ.