“Блүүмберг” цахим хуудаст “Чингис хааны хамгийн том шүтэн бишрэгч Монгол Улсын ардчиллын сорилтыг бий болгож байна” гэсэн нийтлэл өчигдөр тавигдсан байлаа. Энэ нийтлэлээс зарим онцлох хэсгийг сийрүүлэн хүргэж байна.
Монгол Улсад нисэх буудал, төв гудамж, цэцэрлэгт хүрээлэн, тэр бүү хэл уушийн газрын хаягт XIII зууны их байлдан дагуулагчийн нэр тодоос тод харагдана. Энэ их хааны нүд гялбам өндөр барилгыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Х.Баттулга сүндэрлүүлсэн билээ.Түүнийг сонгогдсоноос хойш хоёр жил өнгөрөөгүй байхад алдар суу нь түгэхтэй зэрэгцээд авлигыг үндсээр нь устгах кампанит ажил нь хүчтэй өрнөж буй. Парламентын тусламжтайгаар Х.Баттулга өөрийнхөө хүчийг зузаатгах алсын хараа бүхий хуулийг батлуулсан.
Энэхүү зохицуулалт нь шүүгч нар болон үндэсний хууль зүйн системийн дээд албан тушаалтнуудын эрх мэдлийг ч давах хэмжээнд хүрч мэднэ. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийг тэрээр тэргүүлж байгаагаас үүнийг харж болохоор байна. Учир нь түүнд Улсын дээд шүүхийн ерөнхий шүүгчийг суудлаас нь буулгахад цаг үрэх хэрэг ч байсангүй. Үүний дараа Авлигатай тэмцэх газрын орлогч даргын томилгоо ч яригдаж мэднэ хэмээн сурвалжууд үзэж байгаа.
Тэгвэл авлигын эсрэг үйл ажиллагаа явуулдаг Transparency International болон хүний эрхийн олон улсын байгууллага “Amnesty International”-ийн зүгээс энэ халаа сэлгээ нь тухайн улсын ардчилалд сөргөөр нөлөөлнө хэмээн үзсэн юм.
Сонгогчид агаарын бохирдлыг бууруулах Засгийн газрын хөтөлбөрүүдийн бүтэлгүйтэл, орлогын тэгш бус байдал улам бүр гүнзгийрч буйд бухимдах болжээ. Харин Х.Баттулгын шийдэмгий төрх болон авлигыг онилсон популист кампани нь түүний цуу алдрыг түгээх гүүр нь болж буй. Монгол Улсын хувьд олон улсын тавцанд Хятад, Орос, Америк гэсэн гурван талын түвэгтэй харилцааны тэнцвэрийг олох нь имижээ бүрдүүлэх чухал зүйл. Барууны ардчилсан улсууд Монголыг шинэ ардчиллын баянбүрд хэмээн харах зуур Орос, Хятадын дунд хавчуулагдсан энэ орон хөршүүддээ байгалийн баялгаа худалдах, хөрөнгө оруулалт хүртэхэд анхаарлаа төвлөрүүлсээр ирлээ. Өнгөрсөн гуравдугаар сарын байдлаар Монгол Улсын нийт экспортын 86 хувийг Хятад эзэлж байв.
Энэ сард АНУ-ын конгресст танилцуулсан худалдааны гэрээний дагуу Монгол Улсын ноолуур зэрэг экспортын бүтээгдэхүүний гаалийн татварыг тэглэснээр ашигт малтмал гэлтгүй экспортоо төрөлжүүлэхэд тустай юм. АНУ-ын сенатор Бен Кардин “Монгол Улс бол тогтвортой ардчиллыг хэрэгжүүлж буй орон” хэмээн онцолж байлаа.
Гэвч Х.Баттулга Азид төвтэй аюулгүй байдал, эдийн засгийн хөтөлбөр бүхий, Орос, Хятад улсыг нэгтгэсэн Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын зарим гишүүн оронтой ойр харилцаатай байхыг хүсдэг. Өнгөрсөн есдүгээр сард Владивостокт ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путинтэй уулзах үеэрээ Х.Баттулга “ОХУ-тай харилцах харьцаа нь Монгол Улсын хувьд өндөр ач холбогдолтой” хэмээсэн байдаг.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн давуу тал бол түүний улс төрийн дэмжлэг юм. Дэлхийн тэргүүлэх ардчилал бүхий улс орнууд парламентын хэт туйлширсан бэрхшээлтэй тулгарч байхад Х.Баттулгын хувьд тийм бартаа саад байсангүй. Авлигыг үгүй хийх талаарх түүний амлалтууд нь байр сууриа хүчирхэгээр хадгалахад нь тусалсан гэж хэлж болох билээ.
Монголын хоёр их намын нэгдэл бүхий МАНАН-гийн бүлгийг эсэргүүцсэн монголчууд өнгөрсөн нэгдүгээр сард 20 хэмийн хүйтэнд гадаа жагсаж байв. Тэгвэл Х.Баттулга улс төрийн олигархиудыг шүүмжлэх гол хүн нь болсон төдийгүй Засгийн газрын эрх мэдлээ хууль бусаар ашиглахын эсрэг хүчтэй дуу хоолой хэмээн сонгогчид дүгнэж байв. Учир нь түүний гадаад төрх шийдэмгий, итгэлтэй, улс төрийн бохир системээс тусгаар хүн гэж харагдуулж байлаа. Тэрээр өөрийн хүчээр хөрөнгөжсөн төдийгүй самбо бөхийн улсын шигшээ багийн тамирчин байсан юм. Монголын жүдогийн холбооны тэргүүн байсан бөгөөд 2008 оны Олимпоос эх орондоо анх удаа алтан медаль авчирсан жүдо бөхийн багийг ахалж явсан билээ. Суу алдар, хөрөнгөнөөсөө илүүтэйгээр Х.Баттулга бол ард түмний хүн хэмээн монголчуудад танигдсан нэгэн юм.
“Би түүнийг хүндэлдэг. Яагаад гэвэл тэр бидний нэг, бас жирийн л нэг иргэн” гэж энэ сарын 10-нд Засгийн газрын ойролцоо болсон жагсаалд оролцогч, Ардчилсан намын дэмжигч 53 настай Б.Наранцэцэг хэлсэн. Ерөнхийлөгчийн Ардчилсан нам өнгөрсөн жилийн сонгуульд олонхиороо бүтэлгүйтэж, 76 төлөөлөгч бүхий хууль тогтоох дээд байгууллага УИХ-д ердөө л есөн суудал авсан юм.
Үндэсний аюулгүй байдлын гишүүн Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх, УИХ-ын дарга Г.Занданшатар нар хоёул МАН-ын хүмүүс. Монголд Ерөнхий сайд нь удирдан гүйцэтгэх эрх мэдлийг Ерөнхийлөгчтэй хамт шүүх засаглалын томилгоо болон үндэсний зэвсэгт хүчний мэдлийг хамт эзэмшдэг. Гэвч өнгөрсөн 10 жилийн турш Ерөнхийлөгч нарын нөлөөлөл нэмэгдэж, Ерөнхий сайдынхаа өрсөлдөгч нь болж хувираад буй.
“Тэд одоо нэг баг болсон. Энэ нь сэтгэл зовоосон асуудал болоод байна. Түүнчлэн Монгол дахь ардчиллын нэг сорилт болчихоод байна” гэж “Глоб” интернэшнл төрийн бус байгууллагын ерөнхийлөгч Х.Наранжаргал хэлж байна.
“Ардчилсан нам Ерөнхийлөгчийн эрх мэдлийг нэмэхийн эсрэг байгаа. Бид парламетын системийг сайжруулан, хөгжүүлэхийн төлөө ажиллаж байна” гэж тус намын гадаад харилцаа, хамтын ажиллагаа эрхэлсэн нарийн бичгийн дарга Ц.Сүхбаатар хэллээ.
Ард түмний хүн гэх Ерөнхийлөгчийн өнөөгийн имижийг үл харгалзвал, түүний хөрөнгө зочид буудал, жуулчны компани, мах боловсруулах үйлдвэрээр хэмжигдэж буй. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн талаар УИХ-ын гишүүн Ганбаатар “Би тэдэнд итгэж байна. Энэ гурван хүн цаашид тус зөвлөлийг үргэлж удирдан ажиллана гэвэл мэдээж муу талтай. Бүх асуудлаа шийдсэний дараа зөв шийдлийг олж чадна” гэж хэлсэн юм.
Ж.Цогзолмаа
Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин 2019.4.17 № 79 (6046)
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна