Сайныг амлахгүй буй БНХАУ-ын нүүрсний зах зээл ба Монголын боломж

-БНХАУ-ын худалдаж авах 330 сая тонн нүүрсний хэдийг нь Монгол нийлүүлэх вэ-

Монгол Улсын гадаад валютын гол эх үүсвэр болсон нүүрсний үнэ ханш өнгөрсөн жилийнхээс огцом унаж, өмнө нь худалдан авалт хийсэн компаниуд татан авалтаа багасгасантай холбоотойгоор хилийн боомтууд дээр нүүрсний овоолгууд үүсээд байгаа билээ.

Тэгвэл үнэ ханш цаашид ч өсөхгүй байх магадлалтай гэсэн мэдээллийг эдийн засаг, уул уурхайфн чиглэлээр дагнан бичдэг хэвлэлүүд өдөр бүр уншигчдадаа хүргэж байна. Өөрөөр хэлбэл, нүүрсний экспортоос олох орлого төлөвлөсөн хэмжээнд байхад тун хүнд болжээ. Үнэ тодорхойлдог маш чухал доорх үзүүлэлтүүд таагүй төлөвтэй гарсан байна.

1. БНХАУ импортоо огцом буулгана

2024 онд 543 сая тонн нүүрс импортоор авч, бүх цаг үеийн дээд амжилтаа тогтоосон БНХАУ 2025 онд 330 сая тонн нүүрс импотолно гэсэн мэдээлэл energynews.pro цахим хуудаст тавигдсан байна. Энэ нь өнгөрсөн жилийнхээс бараг 40 хувиар бага үзүүлэлт бөгөөд нийлүүлэгч улсуудад, тэр дундаа эрчим хүчний нүүлс голчлон нийлүүлдэг Индонезид илүүтэй нөлөөлнө гэсэн таамгийг дэвшүүлсэн байв.

БНХАУ-ын нүүрсний импорт 2024 онд 543 сая тонн хүрэхэд 2023 оныхоос 14 хувиар өссөн гэж тодотгосон байсан. Өөрөөр хэлбэл, 470 орчим сая тонныг жилд импортолдог байсан бөгөөд 330 сая гэдэг олон жилийн дунджаасаа ч доошоо орсон гэсэн үг юм.

Шинжээчид ийнхүү БНХАУ-ын импорт энэ жил буурч, үнэ ханш дагаад буурах нөлөө үзүүлж болзошгүй ч гангийн үйлдвэрүүдэд нь өндөр чанартай коксжих нүүрс дутагдаж байгаа тул Австрали, Монголоос хийх импортод харьцангуй багаар нөлөөлнө гэж үзсэн нь бидний хувьд арай эерэг мэдээ болж байна. 

Товчоор хэлэхэд, 2025 онд Монгол, Австрали, Индонези, ОХУ-ын дунд БНХАУ-ын импортлох 330 сая тонн нүүрсний хэдийг нь нийлүүлэх вэ гэлэг өрсөлдөөн өрнөх бөгөөд импорт 543 сая тонн байхад 83-ыг нийлүүлсэн манай улс 330 сая тонн болж багассан үед энэ хэмжээндээ барьж чадах уу гэдэг асуулт хамгийн их анхаарал татаж байгаа юм. 

Хилийн боомтуудад нүүрсний овоолго үүсэж, илүүдэлтэй болсон

Өнгөрсөн намар БНХАУ эрчимтэй худалдан авалт хийсэн ч хаврын эхэнд хэрэглээ багассан нь хилийн боомтууд дээр их хэмжээний овоолго үүсгэсэн байна. Шалтгаан нь, 2025 оны нэг, хоёрдугаар сард нүүрснээс эрчим хүч үйлдвэрлэдэг станцуудын үйлдвэрлэл буурчээ. Энэ нь сүүлийн 35 жилийн түүхэнд өвлийн ид хүйтэнд үйлдвэрлэл буурсан гурав дахь тохиолдол болсон аж. Ингээд нүүрс орж ирдэг боомтуудад овоолго үүсэж эхэлсэн.   

Хятадын Нүүрс тээвэрлэх, түгээх нийгэмлэгийн мэдээлснээр тээврийн томоохон төвүүдийн овоолгын хэмжээ өмнөх оны мөн үеийнхээс 30 хувиар илүү түвшинд хүрсэн байна. Энэ нь нүүрсний үнийг өнгөрсөн жилийн сүүл үеэс 20-30 хувь унагаж, улмаар цаашид унагасаар байх нөхцлийг үүсгэж байна.

Эх сурвалжид өнөөдрийн нөхцөл байдал нь нүүрсний үнийг сүүлийн дөрвөн жилийн хамгийн доод түвшинд хүртэл унагах магадлалтай гэж дурдсан байх бөгөөд  чарт гүйлгэж харахад 2021 оны эхээр тонн нүүрс 83 ам.доллар байжээ. CCTD /cctdcoal.com/ /ийн шинжээч Сюй Дункун гэгч өнгөрсөн лхагва гарагт болсон хэвлэлийн бага хурал дээр "Үнэ ирэх саруудад шинэ доод түвшинд хүрч магадгүй" гэж хэлсэн талаар хэвлэлүүд мөн онцолсон байх юм.

Манайд хэрхэн нөлөөлөх вэ

 БНХАУ-ын зах зээлийн нөхцөл байдал ийнхүү сайныг амлахгүй байгаа ч манайх сайн чанарын коксжих нүүрс гаргах учир нөлөө арай бага байна гэсэн эерэг таамаг байгаа талаар дээр өгүүлсэн. Гэсэн ч Д.Трампын өдүүлсэн худалдааны дайнаас шалтгаалаад БНХАУ-д гангийн үйлдвэрлэл буурч, коксын хэрэглээ, үнэ даган буурах нь зайлшгүй болоод байгаа.

АНУ БНХАУ-ын бараа бүтээгдэхүүнд ногдуулах гаалийн татварын хэмжээг өсгөснөөрөө “Худалдааны дайн”-ыг эхлүүлсэн, үүнд экспортоос хамаарсан эдийн засагтай БНХАУ илүү хохирно гэсэн байр суурь давамгайлж байгаа. Тэгвэл Бээжингийн хувьд ямар ч тохиолдолд эдийн засгаа тогтвортой өсгөнө гэлдэг байр суурийг бүх түвшиндээ бат илэрхийлж байгаа нь бэлтгэн нийлүүлэгч хийдэг манайх шиг улсуудад тайвшрах боломжийг өгсөн.

Тодруулбал, БНХАУ-ын Төрийн зөвлөлийн Ерөнхий сайд Ли Цян гуравдугаар сарын эхээр болсон Парламентын нээлтийн хуралдаанд тавьсан илтгэлдээ 2025 онд эдийн засгаа бат тогтвортой байдлаар буюу энэ онд 5 хувь өснө гэж таамагласан юм.

Манай улсын хувьд, энэ оны төсөвт нүүрсний экспортыг 2024 оныхоос бага зэрэг ахиулж, 85 сая тонныг экспортолно гэж төлөвлөсөн бөгөөд үнийг 105 ам.доллараар тооцсон юм. Өөрөөр хэлбэл, биет хэмжээг төлөвлөсөндөө барилаа гэхэд үнэ ханш 105-аас буурсан нэг ам.доллар тутамд 85 сая ам.доллар алдах эрсдэлтэй гэсэн үг.

Харин биет хэмжээ нэг сая тонноор буурахад 105 сая ам.долларын алдагдалтай. Үнэ нэг ам.доллараар буухад экспортоо зөрүүлээд нэг сая тонноор өсгөж байж эрсдлийг давах дүр зураг харагдаж байна.