Энэ цагийн "Гамлет"

Өнөөдөр Олон Улсын театрын өдөр тохиож байна. УДЭТ-ын уран бүтээлчид энэ өдрийг дэлхийн сонгодог бүтээлийн ноён оргилуудын нэг болох У.Шекспирийн “Гамлет” жүжгээр угтаж байна. Тус жүжгийг 2012 онд Төрийн соёрхолт, найруулагч Н.Наранбаатар шинэчлэн найруулж үзэгч түмэндээ хүргэсэн билээ. Хүн амьдрах гэж үхдэг үү, эсвэл үхэх гэж амьдардаг уу. Энэ хорвоо дээр орших уу, эс орших уу гээд тайлагдаагүй олон асуултад энэ бүтээл хариулт өгдөг. Жүжгийн гол дүрд УДЭТ-ын жүжигчин Сугарын Болд-Эрдэнэ тоглосон. Драмын урлагт 17 жил зүтгэсэн түүний мөрөөдлийн дүрүүдийн нэг нь Гамлет байсан гэдэг. Тиймдээ ч түүний бүтээсэн Гамлет хүн бүхний сэтгэлд хоногшин үлдэж чадсан. Тэр энэ жүжгээр амьдралын үнэнд ойртохын зэрэгцээ, өөрийнхөө ур чадварыг олонд хүлээн зөвшөөрүүлж чадсан билээ.

Олон улсын театрын өдрийг тохиолдуулан “Амьдралын тойрог” булангийнхаа зочноор “Гамлет” бүтээлийн гол дүр, УДЭТ-ын жүжигчин, Соёлын тэргүүний ажилтан С.Болд-Эрдэнийг урилаа.
 

Монголын театрын урлагийг нуруундаа үүрч яваа драмын театрынхан өдөр бүр жүжгийн бэлтгэл, сургуулилт гээд тун завгүй байна. Жүжигчин С.Болд-Эрдэнэ ч агуу “Гамлет” -аа амилуулахаар бэлтгэлээ хийж байв. Тэрээр “Гамлетийг анх тайзнаа тоглоход тендер зарлагдаж байлаа. Бүх найруулагч төслөө боловсруулан шалгаруулалтад орсон. Түүнээс манай Н.Наранбаатарын найруулгын санаа шалгарч надад Гамлетад тоглох хувь заяа тохиосон доо. Дотоод сэтгэлийн зөрчил ихтэй дүрийг амилуулахад хэцүү байдаг хэдий ч энэ бол мэдээж миний мөрөөдлийн дүр байлаа. Жүжигчин болж төрсний минь гавьяа, шагнал болж Гамлет надад ирэв үү л гэж баярладаг” гэлээ. “Гамлет” бол мэдээж уурхайгаар бол ухаад дуусашгүй эх ундарга. Энэ жүжигт дэлхийн өнцөг булан бүрт алдартай уран бүтээлчид тоглож, тэд бүгд л зохиолыг өөрийн өнцгөөс харж, дүрээ бүтээж ирсэн. Энэ талаар жүжигчин С.Болд-Эрдэнэ “1600 оноос хойш энэ жүжиг оршин тогтносоор байна гэдэгт сонгодог бүтээлийн утга учир оршиж байна. Хүн байхын тухай, амьдралын мөн чанарыг хайсан энэ барагдашгүй эрдэнэсийн уурхайгаас юм шүүрдэж авна гэдэг надад амар байсангүй. Гэхдээ үүнээс амьдралын утга учрыг хайсан, энэ жүжигт дурласан, хайрласан сэтгэл минь Гамлетыг бүтээхэд их тусалсан” гэсэн юм. Ийнхүү Гамлетын тухай бидний яриа энд өндөрлөж, жүжигчин С.Болд-Эрдэнийн гэр бүл, хүүхэд насны дурсамжаар үргэлжиллээ. Түүний бүтээсэн “Гамлет”-ыг өнөөдөр драмын театрын тайзнаас дахин нэг удаа мэдрэх боломж үзэгч танд нээлттэй.
 

Тэрээр урлагийн гэр бүлд төрж өссөн. Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, найруулагч С.Сугар, жүжигчин А.Нэргүй нарын амин хайртай хүү нь билээ. Тэд хүүгээ урлагийн хүн бол гэж шахаж, шаардсангүй. С.Болд-Эрдэнэ ч жүжигчин болно гэж шатаж яваагүй. Багаасаа л урлагтай ойр өссөн түүнийг цаг үе нь цаагуураа уран бүтээлч болоход бэлдээд байсан гэлтэй. Түүний хүүхэд нас Хан-Уул дүүргийн Дундголын эрэг дээр өнгөрчээ. Хотын хүүхдүүдийн нэгэн адил цэцэрлэг сургуулиар хүмүүжин, ном зохиол, жүжиг драмд шимтдэг нэгэн байв. Тэгээд аравдугаар ангиа төгсөхөд ээж нь СУИС-ын драмын ангид бэлтгэн, шалгалтдаа ч тэнцэж. Ийнхүү тэрээр урлагийн хүн болох замдаа эргэлт буцалтгүйгээр орсон гэдэг. 1999 оны үед түүнийг сургуулиа төгсөхөд нь нийгмийн байдал тийм ч сайн байсангүй. Драмын театр ч дэн дунтай оршин тогтнож байв. Амьдралаа бодон өөр чиглэлд ажиллаж, хүч сорих сонголт түүнд байсан. Гэсэн ч тэрээр аав, ээжийнхээ үйл хэргийг үргэлжлүүлэн театраа сонгосон билээ. Энэ нь зөв сонголт байсан гэдгийг одоо түүний уран бүтээлүүд нь нотлож буй юм. Түүнээс “Театр бол босго өндөртэй газар. Энд ирэхэд аав ээж тань нөлөөлсөн болов уу” хэмээн асуухад “Урлагт арын хаалга гэж байдаггүй юм. Тайзан дээр би гарахаас аав минь гарахгүй шүү дээ. Анх театрт шалгалт өгч тэнцээд цалингүй туршилтын журмаар орж байлаа. Тэгээд Н.Наранбаатар найруулаад, бид ийм жүжиг тавья гээд л хичээл зүтгэл гаргаж өөрсдийгөө таниулах оролдлого хийж байж тэнцэж үлдсэн дээ” гэв.
 

Тэрээр 1999 онд найруулагч Ч.Түвшингийн “Зуны шөнийн зүүд” жүжигт тогложээ. Энэ нь түүний анхны дүр байсан гэдэг. Түүний дараагаар “Улаан дарвуулт хөлөг онгоц”, “Сэтгэлд нууцлагдсан амраг” гээд 70 гаруй жүжигт тоглож, драмын театрын нүүр царай болсон уран бүтээлч болтлоо хөгжиж чадсан байна. Тэрээр “Хүмүүс бидний ажлыг сайн ойлгохгүй байх тал бий. Театрын жүжигчин гэдэг хүнд хөдөлмөр юм шүү. Мөн Монголынхоо мэргэжлийн урлагийн байгууллагын хөгжлийг тодорхойлж байдаг. Энэ ч утгаараа хариуцлага өндөртэй. Дэлхийн алдартай жүжигчид ч бүгд л театраас гаралтай байдаг. Тэгэхээр драмын тайзандаа би хайртай. Энэ байгууллагатаа хир хүргэх дургүй” гэж байв. 2000 оны үед драмын театраас олон уран бүтээлч гарч, зарим нь хувийн студи, продакшн байгуулж өрх тусгаарласан байдаг. Тухайн үед Драмын дөрвөл буюу найруулагч Н.Наранбаатар, жүжигчин Г.Эрдэнэбилэг, С.Болд-Эрдэнэ, Г.Амгаланбаатар нар театрынхаа шинэ өнгө төрх нь болж үзэгчдийг театртаа татах хүч нь болж байв. Тэдэнд театраа орхих бодол огтхон ч байсангүй. Харин ч алдартай уран бүтээлүүдийг тоглон, театртаа хэрхэн үлдэх вэ, театраа хэрхэн олны анхаарлын төвд авчрах вэ гэдэг дээр сэтгэл гарган ажиллаж байв. Тэрээр энэ тухайгаа “ Хүн аливаа юманд тууштай хандах ёстой. Тэгж байж үр дүнг нь амсдаг. Үүнээс гадна хүн өөрийн дуртай ажлаа хийж түүнээсээ кайф авдаг байх ёстой. Би драмын урлагт амьдралаа нэгэнт зориулна хэмээн бодсон учраас холдож чаддаггүй юм. Төсвийн байгууллага цалин мөнгө муу ч, хувиараа өөр орлогын эх үүсвэрээр болгодог. Хамгийн гол нь театрынхаа үндсэн ажлыг цалгардуулах ёсгүй. Миний амьдрал, хүсэл мөрөөдөл, дуртай бүхэн минь УДЭТ-т байгаа учраас би эндээс хэзээ ч явъя гэж бодож байсангүй. Нэг сонгодог бүтээлд тоглоход нэг их дээд сургууль төгссөнтэй адил гэдэгт би итгэдэг. Би хүндхэн ч гэсэн өндөр хариуцлагатай энэ хөдөлмөртөө хайртай” гэлээ.
 

“ГАМЛЕТ”-АД ТОГЛОСНЫ ДАРАА ААВЫН МИНЬ НҮДЭНД ГЭРЭЛ АСЧ БАЙХ ШИГ САНАГДСАН

Биднийг ярилцах зуур жүжгийн бэлтгэл эхэлсэн дохио байн байн дуугарч жүжигчид хувцсаа өмсөн, зохиолоо барин тайзны зүг гүйлдэнэ. Тэд “Гамлет”-аар дахин үзэгчидтэйгээ уулзахаар дуншиж буй нь энэ юм. Жүжигчин С.Болд-Эрдэнийг “Гамлет”-д тоглосны дараа аав нь их баярлаж байжээ. Жүжгийн нээлтийг үзээд “Чи сайн байлаа, хүүдээ баярлалаа “ гэж хэлээгүй ч түүнд өмнөхөөсөө илүү хүндлэлтэй хандаж, нүдэнд нь гэрэл асч байсныг хүү нь анзаарчээ. Тэгээд аавыгаа амьд сэрүүнд нь баярлуулж, мэргэжлийн жүжигчин болсноо “Гамлет”-ийн дүрээр мэдрүүлсэндээ тэрээр их л баярладаг ажээ. Мөн тэрээр “Аав, ээжийнхээ уран бүтээлийг үргэлжлүүлж яваагаа би их хувь тохиол гэж боддог. Миний аавын шавь нар одоо Монголын тайз дэлгэцийн урлагийн өнгө төрхийг тодорхойлж явна даа. Аав маань оюутан байх үеэс намайг их шүүмжилдэг байлаа. Өөрийгөө дайчлахгүй, сэтгэхгүй, бодохгүй байна гэдэг байсан. Тэр л сэтгэлд минь их үлдсэн дээ. Жүжигчин хүн үг дааж сурах хэрэгтэй. Зэмлэлээ гэхэд гутраад байхгүй, магтлаа гэхэд нисчихгүй байх ёстой. Үүнийг л оюутан байх хугацаанд минь ойлгуулсан юм. Гэхдээ миний аав үр хүүхэд, хань ижилтэй болоход, драмын театрт жүжигчнээр орж, уран бүтээл тасралтгүй хийсээр явааг минь хараад баярлаж л байсан болов уу. Тэр бүхнийг ил хэлж хөөргөөд байдаггүй ч сэтгэл дотроо баярлаж, бахархаж байсан гэж боддог” гэсэн юм. Харин түүний ээж А.Нэргүй нь Улсын багшийн дээд сургуулийн Кино драмын ангийг Ардын жүжигчин П.Цэрэндагва, Ж.Мягмарнаран нартай хамт суралцан төгсчээ. Жүжигчин мэргэжлээрээ ажиллаагүй ч Соёлын орднуудад найруулагчаар ажиллаж, мөн л Монголын урлагийн ертөнцөд хувь нэмрээ оруулж буй билээ. Одоо А.Нэргүй гуай СУИС-д багшилж байна.


 

Жүжигчин С.Болд-Эрдэнийн том охиныг аравдугаар анги төгсөхөд эмээ нь жүжигчин болгоно гээд СУИС-д бэлтгэн шалгалтад оруулж, охин нь ч тэнцжээ. Гэтэл жүжигчин мэргэжлийн хүнд хэцүүг С.Болд-Эрдэнэ охиндоо үүрүүлэхийг хүсээгүй гэдэг. Тэрээр “Эмэгтэй хүн жүжигчин болно гэдэг хэцүү. Ар гэрийн асуудал хаягдчихдаг. Тийм болохоор миний хувьд охиноо жүжигчин болохыг дэмжээгүй. Охин маань бодож байгаад сонголтоо хийж МУИС-д орсон доо” гэж байв. Тэднийх Б.Анхтуяа, Б.Агиймаа, Б.Бүжинлхам гэсэн гурван охинтой. Харин хүүг нь Б.Билгүүн гэдэг. Эхнэр Ю.Буянхишиг нь эдийн засагч мэргэжилтэй бөгөөд одоогоор хувиараа бизнес эрхэлж буй юм. С.Болд-Эрдэнэ эхнэртэйгээ нийслэлийн 52 дугаар сургуулийн наймдугаар ангид суралцаж байхаасаа үерхэж, одоо өнөр өтгөн айл гэрийн эзэн, эзэгтэй болжээ. Түүнээс “Та яагаад охиноо жүжигчин болгоогүй юм бэ. Та аавынхаа уран бүтээлийг үргэлжлүүлж буй шиг охин тань таны уран бүтээлийг үргэлжүүлнэ шүү дээ” гэхэд “Надад цаана нь дахиад гурван хүүхэд байна. /инээв/ Хүүхдүүд маань хүсэл сонирхлоо дагана. Мэдээж нэг хүүхдээ урлагийн хүн болгоно. Удамд нь, генд нь урлагийг хайрлах мэдрэмж байгаа учраас хэзээ нэгэн өдөр хүү минь, охин минь намайг үргэлжлүүлэх байх аа” гэж байв. Мөн тэрээр “Урлаг надад алдар нэр, найз нөхөд, сайхан гэр бүл гээд бүхнийг өгсөн. Энэ бол урлагийн арвин буян. Нэг өдөр эзэн хаан болоход дараагийн өдөр нь гуйлгачин болох жишээний. Дээрээс нь уран бүтээлч хүн амарч байх үедээ ажиллаж байдаг. Зурагт үзэж байхдаа хүртэл дүрийн судал­гаагаа хийж л байдаг. Энэ бүхнийг минь ойлгодог ханьдаа бас баярладаг” гэж байлаа. Тэрээр драмын театрын их ажлын хажуугаар нэлээд хэдэн дэлгэцийн бүтээлд тоглосон. Өөрийн төрсөн эгч С.Болормаатайгаа хамтран “Хөлтрөг” нэртэй уран бүтээлийг найруулж үзэгчиддээ хүргэсэн билээ. Мөн С.Болд-Эрдэнийн хамгийн сүүлд тоглосон “Хоёр амь” бүтээл үзэгчдээс өндөр үнэлгээ аваад байгаа. Тэрээр “Ер нь кино урлаг миний хайртай салбар “Хоёр амь” кино хамгийн анх “Өргөл” нэртэй байсан юм. Харин дараа нь “Хоёр амь” гэж нэрийдсэн л дээ. Бид зохиол дээрээ хоёр жил гаруй хугацааг зарцуулсан. Зураг авалтдаа өнгөрсөн оны найман сард орж 40-өөд хоног ажилласан юм. Энэхүү кинонд миний дүрд тохиолдож буй үйл явдлууд нь маш хурц. Тиймдээ ч надад таалагдсан” гэж байлаа. Ийнхүү энэ цагийн “Гамлет”, энэ цаг үеийн драмын урлагийн нүүр царай болж буй жүжиг­чин С.Болд-Эрдэнэ хэмээх нууцлаг “ертөнц”-ийн нэгээхэн хэсэгт саатлаа. Нэг сонгодог бүтээлд тоглоход нэг их сургууль төгсөхтэй тэнцэх туршлага хуримтлуулдаг бол тэр 70 гаруй жүжигт тог­ложээ. Түүнд драмын урлагт хайртай үзэгчид итгэж найдаж болохоор, бас илүү ихийг “нэхэж” болохоор, тийм туршлагатай жүжигчин гэдэг нь яриа бүрээс нь мэдрэгдэж байлаа. Таныг урлагийн Янжинлхам бурхан үргэлж ивээх болтугай.