Алга болдоггүй алт

Алтны үнэ унци тутамдаа 2800 ам доллараас давж, түүхэн дээд үзүүлэлтдээ хүрчээ. Хойд Америкийн хамгийн том металлын бирж CME дээр лхагва гарагийн шөнө ирэх арванхоёрдугаар сарын нэг унци алтны ханш 2801.70 ам.доллар хүрсэн төдийгүй нэг хоногт арилжаалсан алтны хэмжээгээр бүх цаг үеийн дээд амжилтыг эвджээ.  

Хэвлэлүүд ихэнхдээ өсөлтийн шалтгааныг АНУ-ын сонгууль, Ойрхи Дорнод дахь нөхцөл байдалтай холбон тайлбарлаж байгаа ч цаана нь БРИКС буюу олон туйлт дэлхийг хүсэгчид ам.долларын эсрэг аянаа идэвхийлэхээр тохирсон явдал бас нөлөөлсөн нь лавтай. АНУ-ын сонгуулийг дурддаг нь ч цаанаа нарийн учиртай бөгөөд ард нь бий болох үйл явц таагүй байж болохыг илэрхийлж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, сонгуульд хэн нь ч ялсан улам хурцадмал байдалтай болж буй олон улсын харилцааг зөөллөж чадахгүй нь тодорхой болж байна. 

Учир нь, алтны ханш цаг цөвүүн болоход өсөж, тайван тогтвортой байдал үүсэхэд эрэлт нь бууран тогтворждог зүй тогтолтой юм. 

АЛТНЫ ШИНЖ ЧАНАР, ХЭРЭГЛЭЭНИЙ ОНЦЛОГ

Хамгийн хүнд, хамгийн уян, хамгийн сунамтгай зэрэг олон онцлог чанартай энэхүү ховор металлын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг асар их. Сан-Франциско, Мельбурн зэрэг томоохон хотын анхны оршин суугчид нь алтны орд нээж баяжих хүсэлтэй “адал явдалд дурлагчид” байлаа. “Алтны эргүүлэг” гэгдсэн тэр цаг хугацаанд шинэ тивүүдэд мянга, мянган хотууд шинээр бий болсон түүхтэй. Харин дараа нь алт эдийн засагт илүү олон үүрэгтэйгээр оролцож эхэлсэн юм.

Европчууд XIX зууны үед “Алтан стандарт” гэгчийг бодож олсон бөгөөд мөнгөн тэмдэгтийн ханш нь Төв банкинд хадгалагддаг алтныхаа хэмжээгээр үнэлэгддэг журмыг нэвтрүүлжээ. Энэ нь алтны үнэ ханшийг тодорхойлж өгсөн үйл явдал байсан бөгөөд сүүлд алтан баталгааг үгүй болгосон ч аль ч улс хадгалахаа болиогүй юм. 

Учир нь алт бол хэзээ ч үнэ цэнээ алдахгүй байх онцгой чанартай түүхий эд.
“Алт хэзээ ч алга болдоггүй юм. Дэлхий дээр эрт үеэс эдүгээ хүртэл олборлогдсон бүх алт одоо ч гэсэн хаа нэг газар хадгалагдаж л байгаа” гэж нэгэн нэртэй банкир хэлсэн гэдэг. Үнэхээр ч техник, технологид хэрэглэгдэж байгаагаас бусад алт хаа нэгтээ байгаа л байж таарна.

ХАНШ НЬ ЦӨВҮҮН ЦАГТ ӨСДӨГ

Онцгой гэхэд онцгой чанартай энэ металл үнэ ханшийн хувьд харин цаг цөвүүн болоход өгсч, тайван цагт унадаг сонин зүй тогтолтой аж.

Эрэлт нийлүүлэлт, хөрөнгө оруулагчдын хандлага гэд алтны ханшийг тодорхойлоход оролцдог хүчин зүйлүүд олон ч ерөнхийдөө үнээ барьдаг.

ЗХУ Афганистанд цэрэг оруулж, АНУ капиталист орнууд Москвагийн олимпыг бойкотлосон 1980 онд алтны ханш хамгийн анх 850 ам,долларт хүрсэн. Энэ бол тухай цаг үедээ ухаан санаанд багтамгүй өндөр ханш байлаа. Гэвч энэ байдал удаан үргэлжлээгүй. ЗХУ-д өөрчлөн байгуулалт эхэлж цагийн байдал зөөлрөх шинж илэрсний дараа ханш нь тогтмол уруудсан байдаг.

Алтны ханш унци тутамдаа 53 ам,доллар болтлоо уруудаж явсан үе бий. Харин 2001 онд 9/11-ний халдлагын дараа бага багаар өссөөр 2006 онд 715 ам,долларт хүрсэн. 2008 оны гуравдугаар сарын 17-нд анх удаа 1000-ын босгыг давсан түүхтэй.

2009 онд дэлхий хамгийн хүчирхэг АНУ-ын эдийн засаг ганхаж, төрөөс хувийн компаниудад их хэмжээний мөнгөн тусламж үзүүлсний дараа хөрөнгө оруулагчдын хувьд алт бол хамгийн чухал хэрэгцээтэй эд болж хувирсан юм.

Өөрөөр хэлбэл, цагийн байдлыг мэдэрсэн л бол мөнгөө шууд л алт болгоод цүнхэлчих нь хамгийн эрсдэл багатай арга гэдгийг хөрөнгө оруулагчид ойлгож эхэлсэн билээ. Яг одоо үргэлжлэн явагдаж байгаа ханшийн өсөлт ч энэ хүчин зүйлсээс л болж байгаа. 53-аас 715 ам.доллар болтлоо 30 гаруй жил зарцуулсан алтны ханш өнгөрсөн жил 2100 ам.долларыг анх алхаж байсан бол жилийн дотор ийнхүү 700 ам.доллараар өсөөд байна. 

УЛС ОРНУУД АЛТНЫ НӨӨЦӨӨ НЭМЖ БАЙНА

Хөрөнгө оруулагчдаас гадна улс орнуудын Төв банк алт худалдаж авч эрсдэлээс хамгаалах бодлого хэрэгжүүлдэг нь ханш өсөх хамгийн том шалтгааны нэг юм.

Яг одоогийн байдлаар, том гүрнүүд, ялангуяа АНУ алтны нөөцөө нэмж байгаа нь үнийг өсгөж байна. Том гүрнүүд ч гэлтгүй дэлхийн бүх л улсын төв банкууд их бага хэмжээгээр алтны нөөцөө нэмэгдүүлж, нэрмээс болж буй.

Евро, доллар, фунт зэрэг валютын ханш тогтворгүй, хувь заяа нь “эргэлзээтэй” байгаагаас ингэх болсон гэж тайлбарлаж ч болно. Үндэсний мөнгөн тэмдэгтийнх нь ханш унах үед иргэд хадгаламжаа ам.доллар, евро гэх мэт хатуу валютад шилжүүлдэг.

Манай улсад ч иргэдийн хадгаламж “долларжиж”, нөөцөд сөргөөр нөлөөлж байгааг Төв банк сануулж буй. Тэгвэл үнэ цэнээ хадгалах тал дээр алт нь ам.доллар, фунт мэтийн цаастай зүйрлэшгүй учир цаг цөвүүн болоход эрсдэлтэй улсын мөнгөн тэмдэгт эрчимтэй алт болж хувирдаг байна.

10 хүрэхгүй жилийн өмнө Арабын орнуудад өрнөсөн хувьсгал алтны ханшийг хөөрөгдсөн жишээг энд дурдаж болж байна. Тодруулбал, АНУ-ын далдаас удирдсан гэгддэг “Facebook хувьсгал” нь египет, ливи, сирийн мөнгөн тэмдэгтүүдийг богино хугацаанд ам.доллар, евро, фунтээс гадна алт болгож орхисон байдаг.

Удахгүй цаас болж мэдэх мөнгөө хатуу валют, хэзээ ч үнээ алдахгүй хөрөнгө болгохоор уралдсанаас ийм зүйл болсон.

ХАНШ НЬ ЦААШИД Ч ӨСНӨ

Дээрх баримтуудаас үндэслээд нэг л дүгнэлт гарч ирж байна. Улс төрийн байдал тогтворгүй байгаа тохиолдолд (валютын ханш илүү тогтворгүй байгаа тохиолдолд гэвэл илүү тохирох ч байж магадгүй) алтны ханш цаашид ч өссөөр байх болно.