Баялгийн экспортод Монгол ялагдав

Хамгийн чанартай нүүрсийг Тавантолгойн ордоос олборлон дэлхийн хамгийн том зах зээлд нийлүүлж байсан монголчуудын аз дутаж, баялгийн өрсөлдөөнд Монгол ялагдлаа. Өнгөрсөн оноос хурцадсан Австрали, Хятадын харилцаанаас од шүүрч Австралийн нүүрсний орон зайг эзлэх боломж бидэнд нээгдсэн ч энэ зах зээлийг өнөөдөр Завхантай хил залгаа Тувагийн Эльга ордын нүүрс дүүргэхэд бэлэн болоод байна. Бүр тодорхой өгүүлбэл, Эльга ордын нүүрс Байгаль Амурын төмөр замын сүлжээ болон Монголын нутгаар дайрч Хятадад гарах боломж нээгдсэн нь Монгол ялагдах шалтгаан болж өглөө.

Тавантолгойн нүүрсээ өмнөд зах зээлд нийлүүлэх ажлыг монголчууд сүүлийн 20 жилийн турш улаан гараараа тоос шороотой хутгалдан хийж яваа. Золиосонд нь байгаль орчин тэр чигтээ сүйдэж, олон эрчүүд амь насаа өргөсөн. Нүүрсээ автомашинаар зөөгөөд нэмэргүйг дээр дооргүй ярилцан төмөр зам хэрэгтэй гэдэг дээр санал нийлсэн ч “Шинэ төмөр зам” гэсэн нэр томьёо ганцхан хүнд харьяалагдаж, тэр хүн үндсэндээ улс орны хөгжил, эдийн засгийг хэдэн арван жилээр хойш татаж яваа юм.

Хоёр хөршийн нүүрсний зах зээлийн уулзварыг бэлтгэж, баялгийн өрсөлдөөнд Монголоо ялагдуулсан хүн нь төмөр замын бодлогыг орь ганцаар тодорхойлдог монголын цорын ганц иргэн, улсын маань Ерөнхийлөгч Х.Баттулга байсан нь харамсалтай. Эльга ордыг өнөөдөр хуучин нийгмийн үед чөлөөт бөх, самбо, жудогоор хичээллэж, хожим мафийн сүлжээнд багтсан Оросын бөхчүүд баздаг бөгөөд тэд Ерөнхийлөгчийн маань найзууд гэдгийг хүмүүс төдийлөн мэдэхгүй яваа.

Тавантолгойгоос түрүүлээд Эльгагийн хэдэн зэсийн ченжийн нүүрс Хятадын зах зээлд нийлүүлэхээр болсонд Гашуунсухайтын боомтыг зорих төмөр замыг гацаан барьж буй Х.Баттулга буруутай гээд шулуухан хэлчихэд буруудах юмгүй. Өнөөдөр говьд шинэ төмөр зам баригдаж байгаа нь үнэн. Гэхдээ 267 км яваад хил хүрч, нүүрсээ гаргах Тавантолгойгоос Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам биш стратегийн хувьд ач холбогдол багатай Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн 416 км урт төмөр зам баригдаж байгаа. Энэ маршрут нь эдийн засгаа дэмжих гэсэн биш цэвэр мөнгө угаах ажил хэмээн ил шүүмжилдэг хүмүүс үргэлж буруутан болж байсны учир өнөөдөр тайлагдаж байх шиг байна.

Түүх сөхвөл энэ үйл явдал 2007 оноос "Женко" Х.Баттулгын санаачлагаар эхэлж, Гашуунсухайтын боомтыг чиглэсэн төмөр зам барих "Энержи ресурс"-ийн төсөл хөлд нь үрэгдэж байлаа. Ерөнхийлөгчийн танкны үлгэрийг хүн болгон санаж байгаа болов уу. Ард түмнээ танкаар айлгасан өргөн хүрээтэй тархи угаалт явуулсан Х.Баттулгын амбиц, Тавантолгой-Гашуунсухайтын төмөр замын талаар тухайн үед Оросын хэвлэлүүд ч мэдээлж байжээ. Гэвч гэнэ сэрэггүй, итгэмгий монголчууд Оросын хэвлэлүүдийн анхааруулгыг тоогоогүй бөгөөд Женкогийн танкны үлгэрт шууд утгаар итгэсэн хэрэг.

2007 оны есдүгээр сард Оросын хэвлэлүүдэд гарсан “Монголд Оросын мафиуд хяналтаа тогтоожээ” гарчигтай өгүүлэлд дурдагдсан “О.Дерипаскийн төлөөлөгч хэмээн танилцуулдаг буриад бүсгүй Монголд идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулдаг. Тэр бүсгүй Бээжинд "Женко" Х.Баттулгатай хэд хэдэн удаа нууцаар уулзаж учирчээ. Тэд Х.Баттулгыг нэлээн биеэ тоосон, хамгийн гол нь монголчуудыг дотроос нь хатган үймүүлэх чадвартай хүн гэж үзжээ. Бүхий л байдлаас үзвэл, удахгүй "Женко" Х.Баттулгын зүгээс "Энержи ресурс"-ийн эсрэг чиглэсэн хэд хэдэн томоохон явуулга явуулах нь илэрхий байна. Оросын олигархи түүнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэхээр амлажээ” гэсэн мөрүүдээс төмөр замын төслийн гацаа, ашиг сонирхлын эздийг тод харж болно.

Одоогоос 14 жилийн өмнө бичигдсэн энэ дүгнэлт өгүүллийн үнэ цэнэ өнөөдөр ч алдагдаагүй байна. Х.Баттулга “Энержи ресурс”-ийн төслийг зогсоож, Монгол Улсын төмөр замд ганцаараа ашиг сонирхлоо шингээж чадсаныхаа хүчинд Тува дахь Х.Баттулгын найз, хэдэн зэсийн ченжүүд монголчуудаас түрүүлээд Хятадын зах зээлд нүүрсээ экспортлон баялгийн экспортод Монгол ялагдлаа. Дагаад Тавантолгойн ордын өрсөлдөх чадвар буурч зөвхөн Хятадад бус мөн Япон, Солонгос, Энэтхэгийн зах зээлд бүтээгдэхүүнээ гаргах Монгол амбици ялагдаж байгаа нь харамсалтай.

С.ЦОЛМОН

ОХУ-ын мэдээллийн хэрэгслээр 2007 онд гарч байсан “Монголд Оросын мафиуд хяналтаа тогтоожээ” гарчигтай нийтлэлийн орчуулгыг энд дарж уншиж болно.

https://gogo.mn/r/g01d

http://www.sonin.mn/news/politics-economy/31394