Хөгжих хоёр зам: Том төслүүдээ хөдөлгөж хөгжих үү, төсвийн өсөлтөө хүлээж мөлхөх үү

Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг батлах эсэх асуудал олон нийтийн анхаарлын төвд байна.. 

Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөл, УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн нараас сөрөг үнэлгээ авсан уг хуулийн төслийг хамгаалах явцдаа Сангийн сайд Б.Жавхлан хоёулан руу нь гашуун үг чулуудсан, улмаар Г.Тэмүүлэн гишүүн хэвлэлийн хурал зарлаж, олон нийтэд хандсан, дараа нь чуулганаар хэлэлцэх үед өрнөсөн “драм” зэрэг нь хуулийн өнгөн тал бөгөөд үнэндээ энэ хуулийн төсөл өргөн баригдсанаар Монгол Улсыг хөгжлийн хоёр салаа замын уулзвар дээр авчраад байна. Өнгөрсөн долоо хоногийн сүүлээр өрнөсөн нэг хэсэг нь эх оронч, нөгөө хэсэг нь урвагч хулгай мэт талцсан уур амьсгалаасаа гарч, сэтгэлийн хөөрлөө дарцгаагаад Засаг яг юуг зорьж ийм хууль өргөн барив гэдэг гол асуудалд анхаарлаа хандуулаад үзье. 

Засгийн газрын хувилбар

Хүн өдөр тутамдаа сонголттой тулгардаг шиг улс орон ч хөгжлийнхөө замыг сонгож урагшилдаг. Тэгэхээр, хууль санаачилж, түүнийгээ зүтгүүлж буй Засгийн газар, Б.Жавхлан сайд болон хуулийн хүрээнд эсэргүүцэж буй Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөл, гардан хэрэгжүүлсэн төсвийн шинэчлэлээ хамгаалж буй УИХ-ын гишүүн Г.Тэмүүлэн нарын аль алинд нь буруу байхгүй бөгөөд улсаа хөгжүүлэх олон арга замаас ялгаатай хувилбар дэвшүүлсэн л болохоос хэн нэгэнд буруу өгч дайсан хайгаад байх шаардлагагүй гэдгийг юуны түрүүнд хэлэх ёстой байх. 

Тэгэхээр, Засгийн газар гаднын санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжих зарим төслийг төсвийн гадна үлдээх хуулийн төсөл санаачилснаараа өнгөрсөн 34 жилийн үлгэн салган байдлаа өөрчилье, дорвитой юм хийе гэсэн маш зоригтой хувилбар дэвшүүлжээ. Нэмэлт өөрчлөлтийг баталбал гаднын санхүүжилтээр баталсан зарим төсөл хөтөлбөрүүдийг төсвөөс гадуур явуулна. Өөрөөр хэлбэл, гаднаас ахиухан хөрөнгө оруулалт татаж, дорвитой ажил хийх нөхцөл бүрдэнэ. 

Монгол Улсын хөгжихгүй байгаагийн шалтгаан, өнөөгийн хүндрэлтэй нөхцөл байдал 1990-ээд оны шилжилтийн үедээ бүтээн байгуулалтыг орхигдуулж, аргацаах бодлого баримталсан, улмаар төсвийн тэлэлт, эдийн засгийн өсөлт нь хүн амынхаа өсөлтийг гүйцэхээ больсонтой холбоотой. Улаанбаатар хот жишээ нь, жилд 30,000 хүүхэд төрдөг мөртлөө үүнийхээ 10 хувь хүрэх үү, үгүй юу суудалтай сургууль барьдаг жишээтэй. Зүйрлэвэл живж байгаа онгоцтой ижилхэн, энэ чигээрээ явбал төгсгөл нь тун тодорхой болчихсон. Чухам тийм учраас гаднын зарим төсөл хөтөлбөрийг төсвөөс гадуур явуулья гэдэг бол байж болох санаа. 

Г.Тэмүүлэн гишүүнийг буруутгах аргагүй

Г.Тэмүүлэн гишүүний тухайд, төсвийг ил тод, хариуцлага, хяналттай болгох, зохицуулах чадварыг нь илүү нэмэгдүүлж уян хатан чанарыг сайжруулах хууль эрхзүйн орчин бүрдүүлэх тал дээр их ажил хийсэн хүн.

Тэрбээр Засгийн газрын санаачилсан нэмэлт өөрчлөлтийг баталбал санхүүгийн хувьд хяналтгүй болж, эдийн засгийн аюулгүй байдал алдагдана, улс орон дампуурахад хүрнэ гэж болгоомжилж байгаагаа ил тод илэрхийлж буй. Түүний болгоомжлолд үндэслэл бий. 

Өнгөрсөн жилүүдэд төсөв маш үр дүнгүй зарцуулагдаж байсан бөгөөд тэрбээр хоёр жилийн ажлынхаа үр дүнг үзчихвэл төсвийн үргүй зардлаас маш их нөөц боломж илрэх боломжтой. Ямар ч байсан олон нийт ингэж итгэж найдаж байгаа. Гэхдээ, тэглээ, тэглээ гээд 34 жил хуримтлагдсан асуудлыг богино хугацаанд шийдэж чадахгүй.

УИХ өнөөдөр баасан гарагийнхаа шийдвэрийг хамгаалж, хуулийн төслийг санаачлагчид нь буцаавал одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа хуулиа мөрдөж, цаашид өөрсдөдөө найдаад явна гэсэн үг. Ингээд ч гэсэн хөгжих боломжтой ч арай удаан байх болов уу.

Дүгнэлт

Ингээд харахаар талцаж хэрэлдэхээсээ илүү нэмэлтийн сайн талуудыг нь нэгтгээд явах нь чухал гэдэг нь ойлгогдож байгаа биз. Бид хамтарсан төслүүдийн тоог өсгөлөө гэхэд тэр нь ирээдүйд үр ашгаа өгөх төсөл байвал асуудалгүй. Ер нь одоо байгаа Оюутолгой, удахгүй гэрээлнэ гэж найдаж байгаа "Бадрах энержи" зэрэг ирээдүйд үр ашгаа өгөх төслүүдийг гадаад өр дотроо тусад нь авч үзэх ёстой байх. Ашиггүй байсан ч асуудлаа шийдэж чадвал байгалийн баялгаараа буцаагаад төлнө л биз. Хэлэлцээрээ сайн хийж чадвал айгаад байх зүйл биш.

Энэ их ордууд, эд баялгийг бид яг хэнд зориулж хадгалж байгаа билээ. Одоо өөрсдийнхөө сайн, сайхны төлөө, үр хойчийнхоо төлөө хөрөнгө оруулалт болгож ашиглахгүй бол ирээдүйд оршин тогтнож чадаа ч уу, үгүй ч үү.

Тендерийн тухай хуульд оруулах гэж буй нэмэлт өөрчлөлт ч Төсвийн тогтовортой байдлын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуультай нягт холбоотой бөгөөд гадаад өрийн харьцааг улсын хяналтад авах агуулга явж байна гэж харсан. Өөрөөр хэлбэл, өндөр үнэтэй, өндөр технологи оруулж ирэх гэхээсээ илүү гуравдагчийн хөрөнгө оруулалтыг татах, гадаад өрийн тэнцвэрийг хангаж, нэг улсаас хэт их өр зээл тавихгүй байх  бодлого руу явна гэдгээ зарласан гэж ойлгогдож байгаа. 

Хөрөнгө оруулалт татна, хамтарсан төслүүд хэрэгжүүлнэ, гэхдээ сонголтыг бид өөрсдөө хийнэ гэдэг боломжийн хувилбар. 

Харин Засгийн газар хуулийн төсөл өргөн барихдаа “Гуя дагуулж хүзүү” гэдэг шиг дотор нь шургуулж амжсан төсөв өргөн барих хугацааг хойшлуулах гэх мэт одоогийн эрхзүйн байдлыг дордуулсан заалтуудыг авч хаях шаардлага бий. Чухам энэ заалт нь асуудлыг том зургаар харах биш, хуваарилалт хийх жижиг улс төр гэж харагдуулж байгааг Засгийн газар ойлгох ёстой.