Яагаад хөрөнгө оруулагчид Хятадын банкуудын хувьцаанд “шуурч” эхлэв?

2018 он гарсаар Хятадын банкуудын хувьцааны арилжаа огцом өсчээ. Ийнхүү сүүлийн гурван жилийн хугацаанд анх удаа урд хөршийн банкуудын хувьцааны арилжаанд өсөлт ажиглагдлаа. Зах зээлийн тоглогчид өмнө нь Хятадын санхүү, зээлийн салбарын үнэт цаасыг хөрөнгө оруулалтын бус актив гэж харж, шинжээчид ч санхүүгийн хөөсрөл үүсэх эрсдэлтэйг анхааруулдаг байсан.

Энэ сард China Construction Bank болон Industrial & Commercial Bank of China гэх Хятадын хоёр томоохон банкны санхүүжилт сүүлийн гурван жилийн хугацаанд анх удаа цэвэр активаасаа давлаа. Хятадын эрх баригчид банкны салбарын хяналтыг чангатгах бодлого амжилттай явуулж байгаатай үүнийг шинжээчид холбон тайлбарлаж байна. Мөн юанийн ханшийн өсөлттэй ч уялдуулж байгаа юм. Хөрөнгө оруулагчдын “өөдрөг” байдал дэлхийн томоохон банкны тогтолцооны эрсдэл харьцангуй буурсныг илтгэж байна уу?

Энэ оны 1-р сарын байдлаар Хятадын банкуудын хувьцааны ханш огцом өсөлт үзүүлсэн. 2015 оны биржийн хямралын дараагаар ийм өсөлт ажиглагдаагүй байсан юм. Хонконгийн хөрөнгийн биржийн голлох индекс Hang Seng Index 12-р сар гарсаар 17% өсөлт үзүүлжээ. Банкны салбарын үнэт цааснууд хамгийн өндөр өсөлт үзүүлж байна. Тодорхой хэмжээний далд эдийн засаг, “ашиггүй” өрийн хэмжээ нэмэгдэж байгаа болон ашиг тааруу зэрэг шалтгаанаар банкны салбарын үнэт цаасыг өмнө нь хөрөнгө оруулалтын бус актив гэж хардаг байжээ.

Хятадын томоохон банкуудын хувьцаа сүүлийн гурван жилд дундаж үнээс доогуур арилжаалагдаж байсан. 2018 он гарсаар байдал эсрэгээр эерэг тийш эргэж байна. China Construction Bank болон Industrial & Commercial Bank of China банкуудын санхүүжилт сүүлийн гурван жилийн хугацаанд анх удаа цэвэр активаасаа давлаа.

Дэлхийд 4-т жагсах Agricultural Bank of China банкны хөрөнгө өнгөрсөн нэг сарын хугацаанд 21% өсчээ. Харин Bank of China болон China Citic Bank банкных – 19% нэмэгдсэн байна.

Үнэт цасны арилжаа эрчимжсэн явдалд мөн олон улсын бусад өрсөлдөгчидтэй харьцуулахад мэдэгдэхүйц хямдрал санал болгож байгаа бодлого ч нөлөөлжээ. Хувьцааны зах зээлийн үнэлгээг жилийн ашигт харьцуулсан “үнэ/ашиг” гэх коэффициент Хятадын нийтийн банкуудын хувьд одоо 7.1 байна. Энэ нь Америкийн банкуудаас хоёр дахин бага, Японы банкуудаас 1.6 дахин бага үзүүлэлт. Bloomberg агентлагийн шинжээчид энэ тооцоог хийжээ. Хувьцааг дутуу үнэлснээс энэ коэффициент бага үзүүлэлттэй гардаг гэж эдийн засагчид тайлбарлаж байна.

Хувьцааны арилжаанд юанийн ханшийн өсөлт ч дэмжлэг үзүүлж байна. Он гарсаар америк долларт харьцах хятад юанийн ханш 3.8% өсчээ.

Хонконгийн англи хэлээр хэвлэгддэг South China Morning Post сонин Bank of China банкны мэдээлэл дээр тулгуурлан, Хятадын банкуудын орлого 2018 онд өмнөх оноос 7.7% өсөлт үзүүлнэ гэж таамаглажээ. Өнгөрсөн онд өсөлт 5% байв.

Хөрөнгө оруулагчдын итгэл найдварыг шинжээчид Ши Жиньпин удирдагчийн хэрэгжүүлж буй бодлого санхүүгийн зах зээлийн эрсдлийг бууруулна гэж найдаж байгаатай холбож байна. Мөн бодлогын хүүг нэмэгдүүлж байгаа нь ашиг орлогыг ч өсгөнө гэж харж байгаа юм.

“Гэмт хэрэгтнүүд”
Хятадын топ-10 жагсаалтад багтдаг банк өөрсдийн ашиггүй активаа нуун дарагдуулахын тулд зээлийн баримт бичиг хуурамчаар үйлдсэн нь тогтоогдсон. Гэсэн ч энэ мэдээлэл банкны салбарын өсөлтөд төдий л сөрөг нөлөө үзүүлээгүй. Хятадын Банкны үйл ажиллагаа зохицуулах хороо (CBRC) Shanghai Pudong Development Bank Co. банкийг 462 сая юанийн гүйлгээгээ нуун дарагдуулсанд буруутгаж, их хэмжээний торгууль оногдуулжээ.

Буцалтгүй зээл өнөөдөр Хятадын банкуудын гол асуудал болоод байгаа. Санхүүгийн тогтолцооны эдийн засгийн өсөлтийг хангахын тулд БНХАУ олон жилийн туршид хямд зээл олгосон. Үр дүнд нь “ашиггүй” зээлийн тоо өссөөр байгаа. Ингэхдээ ийм төрлийн зээлийн тоо тодорхойгүй, янз бүрийн үнэлгээгээр өөр өөр үзүүлэлттэй гарсаар байна.

Хятадын Банкны үйл ажиллагаа зохицуулах хорооны (CBRC) мэдээллээр, хугацаа нь хэтэрсэн зээлийн тоо 2017 оны 9-р сарын 30-ны өдрийн байдлаар 1.74% байна. Bloomberg агентлагийн Хятадын банкны ажилтнууд дунд явуулсан судалгаагаар үүнээс ч өндөр үзүүлэлттэй гарчээ. Хонконгийн хөрөнгө оруулалтын банк CLSA  2015 онд хугацаа нь хэтэрсэн зээлийн хэмжээг 15-19% байна гэж тооцоолж байв.

Өнгөрсөн сарын эхээр Reuters агентлаг CBRC далд банкны тогтолцоо, банк хоорондын гүйлгээнд илүүтэй анхаарал төвлөрүүлэн ажиллах болсныг мэдэгдсэн. Байгууллагын удирдлага, ипотекийн зээлийн дүрэм зөрчсөн тохиолдолд, мөн “ашиггүй” актив байрлуулсан тохиолдолд чанга хатуу хариуцлага тооцохоор болжээ.

Тогтвортой байдлын тухай ярих эрт байна
Эрсдэл буурч, салбарын хяналт чангарснаар банкны тогтолцооны төвлөрөл нэмэгдэхвий гэж шинжээчид нэг талаас болгоомжилж байна. Далд зээл олголтод оролцоогүй томоохон банкууд шинэ дүрэм журам хэрэгжсэнээр ашиг хүртэнэ.

Deutsche Bank AG  банкны үнэлгээгээр 2017 оны эхний хагаст Хятадын дөрвөн том банкны (Industrial & Commercial Bank of China, Bank of China, China Construction Bank болон Agricultural Bank of China) олгосон ашиггүй зээлийн хэмжээ 2% байгаа бол бусад банкнуудын хувьд энэ тоо 17% байна.

Хятадын Ардын банкны (PBOC) мэдээллээр, 2016 онд далд банкны хөрөнгө 253 их наяд юаньд ($38 их наяд) хүрч, Хятадын албаны ёсны салбарын 109%-тай тэнцэх болжээ.

Далд зээлтэй тэмцсэнээр томоохон бус банкуудын ажил буурна гэж шинжээчид харж байна. Мөн CBRC банкны явуулж буй бодлого нь тэдгээр банкны санхүүжилтийн гол эх үүсвэрийг хөндөнө гэж үзэж байна.

Эерэг өөрчлөлтийг үл харгалзан, шинжээчид Хятадын банкны тогтолцоо тогтворжиж байгаа тухай ярихад эрт байна гэж үзлээ. Bloomberg Economics агентлагийн тооцоогоор, өнөөдрийн энэ өсөлт хэвээр хадгалагдвал 2022 онд БНХАУ-ын нийт өр ДНБ-ийн 327%-д хүрэх нь ээ.