Хөтөлийн "Цемент шохой" ХХК-ийг дампууруулж буй "БҮЛЭГЛЭЛ"-ийн хууль бус үйлдлүүд

Төрийн өмчийн “Цемент шохой” ХХК-ийг мэргэжлийн бус хүмүүс удирдан үйл ажиллагааг нь доголдуулж, улсын энэ том үйлдвэр өдгөө улсынхаа бүтээн байгуулалтад хувь нэмрээ оруулж чадахгүйд хүрээд байгаа асуудлыг бид цувралаар хөндөж байгаа билээ.

Жилд нэг сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай уг үйлдвэр өдгөө “Эрдэнэт”-ийг шохойгоор хангахаас бусдаар үйл ажиллагаа нь дампуурч, жилд 200 гаруйхан мянган тонныг үйлдвэрлэдэг, нэг төгрөг олохын тулд нэг төгрөг долоон мөнгө зарцуулдаг буюу алдагдалтай ажиллах хэмжээнд хүрээд буй.

Хэвлэлүүд энэ үнэн байдлыг илчлэн хөндсөний дараа тус үйлдвэрийн Төлөөлөн удирдах зөвлөл хуралдаж, гүйцэтгэх захирлын үүрэг гүйцэтгэгч Д.Баттүвшинг ажлаас нь чөлөөлөх шийдвэр гаргаж, хэвлэлээр мэдээлэгдсэн.

Гэвч уг шийдвэрийг “Эрдэнэс Тавантолгой” компаниас ТУЗ хуралдуулах чиглэл өгөөгүй” гэдэг шалтгаанаар хүчингүй болгосон байдаг. "Эрдэнэс Монгол" ХХК-ийн Логистикийн хэлтсийн дарга Л.Нямбаяр, Захиргаа удирдлгын дарга Б.Пүрэвсүрэн нар  шахалт үзүүлж, бичгийг хүчингүй болгосон гэсэн мэдээлэл байна. 

Л.Нямбаяр өмнө нь “Хөтөлийн цемент шохой” Төрийн өмчит компанийн Бизнес хөгжлийн газрын даргаар ажиллаж байхдаа сарын 8.000.000 төгрөгийн цалинтай ч цалингаасаа цай, шатахуунаа гаргадаггүй, цайны мөнгөнд 2,3 сая төгрөг, шатахууны зардалд 2,2 сая төгрөгийг гаргуулж авдаг, тус компанийг Улаанбаатар хотын төвд түрээсийн оффистой болгож, түүнийхээ түрээсэнд хэдэн зуун сая төгрөг зарцуулсан хэмээн дуулиан тарьж байсан хүн юм.

"Эрдэнэс Монгол" ХХК нөхцөл байдлыг мэдээд Д.Баттүвшинг солих үүрэг өгсөн ч биелэгдэхгүй байгаагийн нэг шалтгаан Л.Нямбаяр байж болохыг дээрх фактууд харуулж байгаа юм. 

Компанийн ТУЗ толгой компанийнхаа чиглэлгүйгээр хуралдсан бол шийдвэр хүчингүй болох нь зөв. Гэхдээ энэ явдал Д.Баттүвшинг "Эрдэнэс Монгол" ХХК дээр хэн өмгөөлж хамгаалж байдгийг илчилж байна гэж үзэж болохоор байна. Учир нь, "Эрдэнэс Монгол" ХХК-ийн ТУЗ өнгөрсөн хоёрдугаар сард Хөтөлийн ""Цемент шохой" ХХК-ийг шалгаад гүйцэтгэх удирдлагыг чөлөөлөх, менежментийн багийг шинэчлэх үүргийг гүйцэтгэх захирал С.Наранцогтод өгсөн байдаг бөгөөд энэ үүрэг биелэлгүй дарагдсан байдаг.  

Тиймээс бид  энэ удаад "Эрдэнэс Монгол" ХХК-иас хийсэн дээрх шалгалтаар тогтоогдсон хууль бус үйлдлүүд, алдаа дутагдлуудыг олон нийтэд хүргэж байна.    

“Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн ТУЗ-ийн дэргэдэх Дотоод аудитын албанаас  “Цемент шохой” ХХК-ийн 2023 он, 2024 оны хагас жилийн үйл ажиллагаанд хийсэн хяналт шалгалтаар илэрсэн зөрчил, зөрчлийг арилгасан байдал 

• Үндсэн хөрөнгийн дансанд бүртгэлтэй 15 нэр төрлийн 599.9 сая төгрөгийн автомашин, тээврийн хэрэгсэл биетээр байхгүй байна. Үүний шалтгаан нөхцөлийг тогтоож, буруутай этгээдээр нөхөн төлүүлж, байгууллагыг хохиролгүй болгуулах арга хэмжээ авдаггүй.
• Автотээврийн улсын бүртгэлийн эзэмшигч зөрүүтэй 23 нэр төрлийн 1,597.4 сая төгрөгийн тээврийн хэрэгсэл, машин механизм компанийн хөрөнгөд бүртгэлтэй байх боловч Автотээврийн улсын бүртгэлд өөр эзэмшигчтэй байна. Эдгээр үндсэн хөрөнгийн шилжих хөдөлгөөнийг данс бүртгэлээс хасах ажиллагааг хийгээгүй.
• Борлуулалтын гэрээний үүргийн гүйцэтгэлд 2 нэр төрлийн 666.5 сая төгрөгийн машин механизм шилжүүлэн авч, эрх бүхий байгууллагын зөвшөөрөлгүй данс бүртгэлд тусгасан боловч 1 жил хүрэхгүй эвдэрч гэмтэж, сэлбэг материал олдохгүй шалтгаанаар ашиглагдахгүй байна. Энэхүү эрх мэдлээ урвуулан ашигласан эсвэл албан тушаалтны хариуцлагагүй үйлдлийн улмаар байгууллагад үүссэн хохирлыг нөхөн төлүүлэх талаар арга хэмжээ аваагүй.
• ТУЗ болон ТӨБЗГ-ын шийдвэргүйгээр хөрөнгийн дахин үнэлгээ хийж, үнэлгээг баталгаажуулахгүй данс бүртгэлд тусгасан. Үүгээр барилга байгууламж 8.4 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэж, машин тоног төхөөрөмж, тээврийн хэрэгсэл 8.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн. Энэхүү үйлдэл нь үндсэн хөрөнгийг шимшигдуулах, үнэгүйдүүлэх эрсдэлтэй.
• Биет бус хөрөнгийн үлдэгдэл 2022 онд 5.2 тэрбум төгрөг байсан бол 2024 оны хагас жилийн байдлаар 11.8 тэрбум төгрөг болж өссөн. 2023 онд Геологи хайгуул, ил болон уул уурхайн төлөвлөлтийн программыг 239.6 сая төгрөгөөр тендер зарлаагүй шууд худалдан авч, ашиглалтын хугацааг 1 жилээр тогтоон хорогдуулан тооцож бүртгэсэн ба 2024 онд үлдэгдэл 0 болсон.
• “Хөтөл дулаан энержи” ХХК-д оруулсан хөрөнгө оруулалт, өгөөжийг тооцолгүй хөрөнгө оруулалтаар хөрөнгө шилжүүлж, санхүүжилт олгодог бөгөөд хоорондын тооцоогоор 7.6 тэрбум төгрөгийн өр төлбөрөө төлөх санхүүгийн чадамжгүй байна. Тус компанид шилжүүлсэн хөрөнгийг урт хугацааны хөрөнгө оруулалт дансанд буруу бүртгэсэн. “Хөтөл дулаан энержи” ХХК-д төлөх дулааны нэгж үнийн тарифыг айл өрх, аж ахуйн нэгжээс төг/м3 нь 2368 төгрөгөөр тогтоосон бол үүнээс өндөр үнээр буюу 5000 төгрөгөөг тооцон төлж компанид алдагдалыг үүрүүлэн хохироож байна.
• Найдваргүй авлагын хасагдуулга дансанд бүртгэлтэй байсан 30.8 сая төгрөгийн авлагыг үндэслэлгүйгээр, ТУЗ-ын шийдвэргүйгээр данс бүртгэлээс хассан. Бусад авлага дансанд бүртгэлтэй 51.3 тэрбум төгрөгийн авлагыг барагдуудахаар шаардлагатай арга хэмжээ авдаггүй, зарим авлагыг шүүхийн байгууллагад шилжүүлсэн гэх боловч явц удаашралтай байна. Энэ нь компанид бодитой хөрөнгө мөнгөний хохирол учруулах үр нөлөөтэй.
• Үйлдвэрлэлийн хэрэгцээнд ашиглагдахгүй байгаа 899.9 сая төгрөгийн сэлбэг хэрэгслийн худалдан авсан шалтгаан нөхцөлийг тогтоож, акт тогтоож, данс бүртгэлээс хасах асуудлыг шийдвэрлэдэггүй.
• ТБОНӨХБАҮХАХуульд заасан Нэг эх үүсвэрээр худалдан авах аргыг буруу хэрэглэж 3.2 тэрбум төгрөгийн шууд гэрээ байгуулсан. Мөн хуулийн дагуу тендер зарлаагүй нүүрс худалдан авах, тээвэрлэх зорилгоор 2023 онд 2,8 тэрбум, 2024 онд 3.1 тэрбум төгрөгийн гэрээг шууд байгуулсан. Өндөр үнээр хууль бусаар худалдан авалт хийж компанид хохирол учруулдаг үйлдлээ 2024 онд давтсан.
• Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай бараа, ажил, үйлчилгээний худалдан авах төлөвлөгөөг зөв төлөвлөөгүй улмаас төлөвлөөгүй шууд худалдан авалт өндөр дүнгээр хийгдэж 2023 онд 833.1 сая төгрөгийн ШХА хийж төлөвлөгөөний дүнгээс хэтэрсэн. 2024 онд ч шууд худалдан авалтаар авч байгаа бараа, ажил, үйлчилгээний бүртгэл хяналт замбараагүй байсан.
• Бараа материалын нөөцийг зөв төлөвлөгөөгүй улмаас их хэмжээний хэрэгцээгүй худалдан авалтууд хийгдэж агуулахын үлдэгдэл 4.0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Иймдээ ч агуулахад хэзээ ч ашиглагдахүй бараа материалын данс үүсгэж, үүнийг зарж борлуулах талаар ямар нэгэн арга хэмжээ авахгүй өмч хөрөнгийг үнэгүйдүүлж байна. 

“Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн ТУЗ өмнө нь /Өнгөрсөн хоёрдугаар сард/ хуралдахад дээрх баримтууд яригдсан бөгөөд "Үйлдвэрийн нөхцөл байдлыг Засгийн газрын хуралдаанд оруулж танилцуулах", "Гүйцэтгэх удирдлага, менежментийн багийг өөрчлөх" чиглэлийг гүйцэтгэх захирал С.Наранцогтод өгсөн ч тодорхой арга хэмжээ авалгүй өдийг хүрээд буй юм. Сүүлд ЗГХЭГ-ын дарга С.Бямбацогт газар дээр нь очиж ажилласнаар үйлдвэр дампуурахад ойртсоныг мэдсэн. Улмаар хугацаатай үүрэг өгсөн бөгөөд Хөтөлийн “Цемент шохой” ХХК-ийн ТУЗ-ын шийдвэр Засгийн газраас очсон бичгийн дагуу гарсан гэх. Нэгэнтээ асуудал Засгийн газрын хараанд орсон учир “Эрдэнэс Тавантолгой” ХХК-иас Хөтөлийн “Цемент шохой” ХХК-ийн ТУЗ-д чиглэл өгч, Д.Баттүвшинг чөлөөлж, мэргэжлийн удирдлага томилох сонгон шалгаруулалтыг зарлах учиртай. 

Төрийн өмчийн энэ том үйлдвэрийг гагцхүү мэргэжлийн гүйцэтгэх болон менежментийн баг удирдсанаар улс орны хөгжилд гүйцэтгэх үүргээ биелүүлж чадах юм. 

Бид дээр дурдагдсан хууль бус үйлдлүүдээс гадна өөр ноцтой баримтуудыг хүргэх болно. 

Үргэлжлэл бий...