“Түүгээр явсан гай” Цэдэнбалын Зоригт өвлөгдөх ёстой эд хөрөнгө Монголд байгаа юу

Төрийн нэрт зүтгэлтэн Ю.Цэдэнбал агсны бага хүү Ц.Зориг уржигдар хэвлэлийн бага хурал хийж, “Эцгийнхээ хөрөнгийг гаргуулж аваад олон улсад зарвал би Монголын хамгийн баян хүн болно. Гэхдээ би тэгэхгүй, музей байгуулж нийт Монголчуудын хүртээл болгоно. Гэхдээ байр хэрэгтэй” гэсэн билээ.

Баабарын бичсэнээр “Эрх баригчдад өхөөрдүүлж” байгаад байр салгаад явдаг байхдаа тэр ийм зоригтой байгаагүй. Мөн л Баабарын бичсэнчлэн, эцэг эх нь хамаг хөрөнгөө Монголоос татаж авсан гэсэн бодолтой байсан нь өгсөн ярилцлагуудаас нь харагддаг.

Харин одоо шууд “Монголд миний аавын хөрөнгө байгаа” гэж хэлж байгаа нь 2016 оны наймдугаар сарын 30-ны өдөр батлагдсан Юмжаагийн Цэдэнбал агсны мэндэлсний 100 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх талаар авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай УИХ-ын 29 дүгээр тогтоолтой холбоотой юм.

Музей байгуулах тогтоолыг Ч.Хүрэлбаатар санаачилж, МАН-ыг бүлгийн гишүүд гарын үсэг зуржээ

“Юмжаагийн Цэдэнбал агсны алдар гавьяаг мөнхжүүлж, түүний мэндэлсний 100 жилийн ойг тэмдэглэн өнгөрүүлэх талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” уг тогтоолыг УИХ-ын гишүүн Ч.Хүрэлбаатар санаачилж, МАН-ын бүлгийн 30 гишүүн дэмжиж гарын үсэг зуржээ.

2015 оны долоодугаар сард өргөн барьсан ч жил гаруйн дараа буюу 100 насны төрсөн өдрөөс нь 17-хон хоногийн өмнө /Ю.Цэдэнбал агсныг албан ёсны бичиг баримтад есдүгээр сарын 17-нд төрсөн гэдэг/ баталсан нь сонин.

Чухам энэ тогтоолын төслийн 1-ийн гуравт “Юмжаагийн Цэдэнбал агсны музей байгуулах арга хэмжээ авч, төрөөс түүнд болон эхнэрт нь олгосон шагнал, бэлэг дурсгал, эдэлж хэрэглэж байсан зүйлсийг уг музейд байрлуулах” гэсэн заалт орсон бөгөөд бараг л хэчнээн хэмжээний юм байгааг багцаалдахаар тодорхой тусгасан байх юм.

Ингээд есдүгээр сарын 15-нд нь “Алдар гавьяаны замнал” нэртэй үзэсгэлэн Үндэсний музейд нээлтээ хийлээ. Нээлтэд ойг тэмдэглэн удирдан зохион байгуулах комиссын дарга, Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга Ж.Мөнхбат болон УИХ, Засгийн газрын гишүүд, хүү Ц.Зориг, “Ю.Цэдэнбал” сангийн төлөөлөл оролцжээ.

Үзэсгэлэнгийн үеэр ЗГХЭГ-ын дарга Ж.Мөнхбат “Ю.Цэдэнбалын музейг байгуулна” гэж олон нийтэд зарласан байдаг. Чухам энэ үед Ц.Зоригт аавынхаа хөрөнгөнд эзэн суух санаа төрсөн болов уу.    

Ц.Зоригт өвлөгдөх ёстой эд хөрөнгө Монголд байгаа юу

Өдгөө Ц.Зоригт Монголын төрөөс үзүүлж байсан хайр хишиг, олгосон байр орон сууцны талаарх мэдээлэл сошиалд хөвөрч байна. Тодруулбал, “1988 онд банкин дахь хадгаламжийн дансандаа 1.3 сая төгрөгтэй байсныг нь 400,000 рубль болгоод Москва руу шилжүүлсэн, үе, үеийн Ерөнхийлөгч, Нутгийн зөвлөлөөс байр орон сууц өгсөн” зэрэг мэдээлэл гарч байгаа бөгөөд энэ мэдээлэл “Монголын төр Ю.Цэдэнбалын хөрөнгийг хураагаагүй, өгөх өр байхгүй” гэдэг агуулгаар бичигдэж буй.

Гэвч Ц.Зориг “Миний аавын хураагдсан өмч хөрөнгө” гэж хэлээд байгаагийн учир нь есөн жилийн өмнөх үзэсгэлэнд тавигдсан үзмэрүүдтэй холбоотой бололтой. 1990 оны есдүгээр сард Улсын Прокурорын Ерөнхий газраас Монголын үндэсний музейн сан хөмрөгт Ю.Цэдэнбалтай холбоотой 700 гаруй эд өлгийн зүйл шилжиж ирсэн байдаг бөгөөд тэдгээрээс 150 гаруйг нь үзэсгэлэнгийн танхимд байрлуулсан аж. Мөн Монгол банканд хадгалагдаж байгаа БНМАУ-ын баатрын “Алтан таван хошуу”, Хөдөлмөрийн баатрын “Алтан соёмбо”, маршалын сэлэм зэргийг гарган толилуулсан нь Ц.Зоригийн шуналыг хөдөлгөлгүй яах вэ.

Тэгэхээр, Ц.Зориг эцгийнхээ эд хөрөнгийг өвлөнө гэж яриад байгаа нь ор үндэсгүй ч биш аж. Гэхдээ одоо бодоход, МАН Ю.Цэдэнбалын музейг байгуулна гэж УИХ, Засгийн газраар тогтоол гаргуулаад, мөрөөрөө байсан Ц.Зоригийг дуудаж авчран 15 сая төгрөгөөр шагнаж, аавынх нь музейг үзүүлэн шуналыг нь хөдөлгөж, одоо Хууль тогтоох, гүйцэтгэх засаглал тогтоол шийдвэрийн хэрэгжилт нэхүүлж байгаа нь үнэнийг хэлэхэд “Түүгээр явсан гайг үүгээр дуудав” гэгчийн үлгэр болжээ.

“Женко” Х.Баттулга Ц.Зоригоор дамжуулж Маршалын өргөөг авах гэсэн үү  

Ц.Зориг Ю.Цэдэнбалын гэр музейг байгуулах асуудлыг хөндөж, “Болдог бол өөрийнх нь ажиллаж, амьдарч байсан тэр байранд байвал зүгээр” гэж хэлсний дараа Элийрэгч Ц.Уянга нарын хэсэг бүлэг шууд л “Ард нь Женко Х.Баттулга байгаа. Төрийн өмчийн 30 дугаар байр буюу Маршалын өргөөг түүгээр дамжуулан хувьдаа авах гэж байна” хэмээн хардаж эхэлсэн.

Нэгдүгээр сургуулийн хажууд орших уг барилгыг маршал Х.Чойбалсангийн санаачилгаар 1943 оны зургаадугаар сард эхлүүлж, 1947 онд ашиглалтад оруулсан бөгөөд хоёр давхар гол барилга нь 6860 метр талбайтай, киноны өрөө, зочдын өрөө, хүүхдийн өрөө, номын сан, бильяардын өрөө зэргээс бүрдэж байжээ. 1952 онд Х.Чойбалсанг нас барсны дараа “Д.Сүхбаатар, Х.Чойбалсан нарын ордон музей” болгож, 1961 оноос Нийгмийн аюулаас хамгаалах яамны мэдэлд шилжүүлэн, гадаадын өндөр зэрэглэлийн зочдыг хүлээн авах зочид буудал болгон ашиглах болжээ.

1986 онд өргөтгөл хийж, 20 гаруй өрөө тасалгаа шинээр нэмж тохижуулж, 1990 оноос Төр, засгийн үйлчилгээ, аж ахуйг эрхлэх газарт, 1996 оноос Төрийн тусгай хамгаалалтын газарт харьяалагдах болсон аж.

Уг барилгын нээлтийн ёслол дээр Ерөнхий сайд Х.Чойбалсан “Би зориглож өөртөө нэг барилга бариуллаа. Намайг шүүмжилбэл шүүмжлэг. Энэ байр Х.Чойбалсангийн өмч бус, Монгол Улсын өмч. Надаас хойш төрийн тэргүүн нар амьдрах болно” гэж хэлж байсан бөгөөд үнэхээр л Ю.Цэдэнбалаас эхлээд төрийн удирдагч нар ажиллаж, амьдарч байсан. Бүүр сүүлд “Ерөнхийлөгчийн өргөө” гэж нэрлэх болсон байна.

Тийм болохоор нийслэлчүүд энэ барилга руу орж үзээгүй, мэдэхгүй. Гэхдээ дотроо бол үнэхээр тансаг, бүтээн байгуулалтад нь тухайн үеийн Монголын сор уран бүтээлчид болох  Д.Чойдог, Д.Маньбадар, О.Цэвэгжав, Ү.Ядамсүрэн, Д.Лувсанжамц, С.Чоймбол, Н.Жамбаа, Д.Данзан, н.Чойгоо, П.Доржготов, Б.Гэлэгдандар, Д.Гэвшээхүү нар оролцож бүтээсэн, түүх соёлын хосгүй дурсгалт өв юм байна.

Сэтгүүлч Э.Энхцэцэгийн бичсэнээр, Ерөнхийлөгч нар бүрэн эрхийн хугацаа нь дууссаны дараа уг барилгыг орхиж нүүх ёстой ч Х.Баттулга У.Хүрэлсүхтэй тохиролцсоны үндсэн дээр одоо болтол нүүж гараагүй байгаа гэнэ.  Чухам тийм учраас “Х.Баттулга Ц.Зоригт шагнал амлан, музей байгуулах нэрээр Маршалын өргөө буюу Ерөнхийлөгчийн ордонг хувьдаа авах гэж байна” гэж харджээ. Эндээс У.Хүрэлсүхтэй тохиролцон гэдэг үг анхаарал татна. Ордон, байшинтай холбоотой юу тохирсон байж болох вэ. 

Цаг хугацааны дарааллаар авч үзвэл Ц.Зориг Монголд музей байгуулах асуудлыг Х.Баттулга Ерөнхийлөгчийн суудлаас буусны дараа 2022 онд ирэхдээ анх хөндсөн. Гэхдээ одоогийнх шиг ийм түрэмгий, итгэлтэй байгаагүй.

Удаагүй байтал арванхоёрдугаар сард нь Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Эртний нийслэл Хархорум хотыг сэргээн байгуулах” зарлиг гаргасан.

Шинэ Хархорум хотод  Ерөнхийлөгчийн ордны цогцолбор баригдах бөгөөд зураг төсөл болон Шинэ Хархорум хотын бүтээн байгуулалтыг дэмжих тухай анхдагч хуулийн төслийг Ерөнхийлөгчийн Тамгын газартай хамтран боловсруулсан.

Энэхүү Хархорум хотын бүтээн байгуулалт, хөгжлийг дэмжих тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүд өнгөрсөн баасан гарагт чуулганаар хэлэлцэгдсэн, энэ долоо хоногт эцсийн хэлэлцүүлэгт орно. Гэтэл Ц.Зориг гарч ирж, Үндэсний музейн нэг танхимыг тохижуулах хэмжээнд байсан асуудлыг томруулж, тусдаа байр нэхлээ. Тохиолдол уу, тохироо юу. Цаг хугацаа харуулах биз ээ.